'Ontmoeting Franciscus en sultan komt voor onze ogen tot leven'

De wind van openheid die waait over het Arabisch schiereiland en die paus Franciscus historische stappen laat maken, is voelbaar tot op mijn werkkamer. Verdiept in boeken over een al even uitzonderlijke ontmoeting van een andere Franciscus 800 jaar geleden, licht de betekeniskracht van deze handreikingen nog sterker op. Over een broodnodig teken in de tijd gesproken…

Wat hier gebeurt, is wonderlijk.

De symboliek van de ontmoeting is sprekend. Een paus in zijn rol als opvolger van de apostel Petrus, als leider van de rooms-katholieke kerk die ingaat op de uitnodiging van de kroonprins van emiraat Abu Dhabi, Mohammed bin Zayed Al-Nahyan. Op Arabische bodem ontmoet hij vooraanstaande vertegenwoordigers uit de moslimwereld, zoals Ahmed el-Tayeb, imam van de Al-Azhar moskee, de belangrijkste soennitische instelling in het Midden-Oosten, en voortrekker van de Raad van Islamitische Wijzen die voor een gematigde en traditionele islam staat.

Kinderen van Abraham

Vertegenwoordigers, nakomelingen, opvolgers zowel geestelijk als wereldlijk, van Jezus Christus en de profeet Mohammed, van de apostelen en van kaliefen, reiken elkaar de hand. Allemaal zijn ze via hun eigen weg afstammelingen van Abraham. Want dat is uiteindelijk wat er op een dieper symbolisch niveau gebeurt: vooraanstaande figuren met een symbolische rol uit twee takken van de Abrahamitische familie slaan - bekommerd om de toekomst - een brug naar elkaar toe.

Dat dit zo krachtig publiek geuit wordt, kan je een PR-stunt noemen. Maar het is ook openlijk de bereidheid tonen een nieuw hoofdstuk in de geschiedenis te schrijven, een hoofdstuk van verbroedering.

Ter herinnering: de kruistochten

Toen Franciscus 800 jaar geleden naar de sultan van Egypte trok te midden van de kruistochtentijd, was dit totaal ondenkbaar. Toen klonk het pauselijk discours allesbehalve verzoenend. Moslims werden trawanten van de duivel genoemd en het beest van de islam moest verslagen worden.

Als een pionier besloot Franciscus toch een poging te doen met een islamitisch leider te praten, vermoedelijk ook om hem te overtuigen van datgene waar hij zelf zo door begeesterd was. Hij gebruikte geen geweld, maar probeerde van mens tot mens met hem te spreken als gelijken.

Uiteindelijk (h)erkende hij in de sultan niet alleen een schepsel van God, maar ook een minzaam, tolerant en gelovig man.

Kon hij hierover openlijk getuigen te midden van het toen heersende kruistochtendiscours?

Stap voor stap

Ook in onze tijd is de weg naar broederlijkheid nog lang. De openlijke keuze voor een tolerantiebeleid van de Verenigde Arabische Emiraten neemt het bittere aandeel in de oorlog in Jemen niet weg.

Paus Franciscus zei niet zomaar dat menselijke broederlijkheid ook de plicht inhoudt om elke nuance die het woord ‘oorlog’ goedkeurt, te verwerpen.

Ook de harde levensomstandigheden van de talrijke arbeidsmigranten, het gebrek aan vrije meningsuiting als het politiek betreft en de christelijke gemeenschap die ondanks de toegenomen openheid nog steeds met heel wat restricties dient te leven, verdwijnen er niet mee. De kloof tussen de moslimgemeenschap en de vaak andersgelovige expats in het land, blijkt eveneens groot.

De interne dialoog schort. Maar tegelijkertijd is het ook een kans.

Het is nationaal nieuws, een enorm groot gebeuren dat een opening kan zijn. Twee werelden die voordien afgescheiden waren, raken elkaar op het publieke domein. Een aantal symbolische mensen, voorgangers, zetten de stap om een brug te slaan, om samen te werken aan vrede. Dit maakt de weg vrij voor anderen die in hun voetspoor kunnen gaan. Het bezoek biedt stof tot gesprek, tot nieuwsgierigheid naar elkaar en tot nog meer ontmoeting, ook in de VAE zelf.

Het verlangen binnen de moslimwereld naar een tolerante islam, gematigd en traditioneel, heeft helder geklonken en vorm gekregen in dit bezoek.

Ook in de Kerk...

Maar laten we vooral de hand in eigen boezem blijven steken. Want Franciscus van Assisi’s voorbeeld toont dat ook wij een lange weg afgelegd hebben om tot dit punt van openheid te geraken. Ook voor ons is de weg naar echte broederlijkheid nog lang. Laat dit pausbezoek in de Verenigde Arabische Emiraten vooral als een deur zijn, een deur naar de toekomst die geopend wordt en die we moedig binnenlopen.

Als het verlangen om broederlijk met elkaar in dialoog te gaan oprecht is, ligt er nog een boeiend, uitdagend én hobbelig pad voor ons.

Want is dat niet wat dialoog uiteindelijk doet: ons een spiegel voorhouden waar we niet altijd graag in kijken? Elkaars visies en handelen kritisch durven bevragen, elkaar wederzijds uitdagen, inspireren en stimuleren, zonder te weten waar we uiteindelijk samen uitkomen?

Ontdek meer over de historische ontmoeting van Franciscus van Assisi met de sultan van Egypte tijdens de Bronnenstudiedag op 23 februari van TAU – Franciscaanse spiritualiteit vandaag in Antwerpen.