Ouderdom is een tijd om de gevoeligheid van de ziel te cultiveren

Geliefde broeders en zusters, goedendag!

Op onze catechetische weg rond het thema van de oude dag kijken we vandaag naar het tedere schilderij dat de evangelist Lucas heeft geschilderd. Twee bejaarden worden voor onze ogen opgeroepen, Simeon en Anna. Hun bestaansreden vooraleer deze wereld te verlaten, bestaat in de verwachting van het bezoek van God. Zij keken ernaar uit dat God, dat wil zeggen Jezus, hen zou komen bezoeken. Simeon weet door een ingeving van de Heilige Geest dat hij niet zal sterven voordat hij de Messias heeft gezien. Anna is elke dag in de tempel en wijdt zich aan de tempeldienst. Beiden verstaan de aanwezigheid van de Heer in het kind Jezus. Dat is hun hoogste troost na het lange wachten en verzoent hen met het heengaan uit dit leven. Het is een tafereel van ontmoeting met en afscheid van Jezus.

Wat kunnen we leren van deze twee bejaarden zo vol geestelijke vitaliteit?

De zintuigen aanscherpen

Laten we alvast leren dat trouw aan de verwachting de zintuigen verfijnt. We weten overigens dat de Heilige Geest dit doet: de zintuigen verlichten. In de bekende hymne Veni creator spiritus, waarmee we de Heilige Geest ook vandaag nog aanroepen, zeggen we: Accende lumen sensibus, ontsteek licht voor de zintuigen, verlicht onze zintuigen. De Geest kan dat doen: de zintuigen van de ziel aanscherpen niettegenstaande de beperkingen en de wonden in de zintuigen van het lichaam. De oude dag verzwakt, op een of andere wijze, de gevoeligheid van het lichaam: de een is wat blind, de ander is wat doof … Hoe dan ook, een oude dag die zich geoefend heeft in de verwachting van Gods bezoek zal zijn doortocht niet missen. Integendeel, men zal meer bereid zijn om Hem te ontvangen, men zal gevoeliger zijn om de Heer te ontvangen wanneer Hij langskomt.

Laten we ons herinneren dat een eigen houding van de christen is: leven in de verwachting van de het bezoek van de Heer.

De Heer komt langs in ons leven via inspiratie, via de uitnodiging om te verbeteren. De Heilige Augustinus zei: Ik ben bang wanneer de Heer langskomt- Hoezo, ben je bang? – Inderdaad, ik ben bang het niet te beseffen en Hem voorbij te laten gaan. Het is de Heilige Geest die de zintuigen klaarmaakt om te beseffen wanneer de Heer op het punt staat ons te bezoeken, zoals Hij dat gedaan heeft met Simeon en Anna.

Teken van tegenspraak

Op onze dagen hebben we meer dan ooit hieraan behoefte: we hebben nood aan een oude dag voorzien van scherpe geestelijke zintuigen en bekwaam om de tekenen van God te onderkennen, meer nog, het teken van God bij uitstek en dat is Jezus. Het is een teken dat ons altijd in crisis brengt: Jezus brengt ons in crisis omdat Hij een teken van tegenspraak is (Lc 2, 24) – maar het vervult ons ook van vreugde. Crisis voert niet noodzakelijkerwijze tot droefheid, neen: in crisis verkeren terwijl men de Heer dient, geeft je vaak vrede en vreugde. De verdoving van de geestelijke zintuigen -  dat is iets erg – de verdoving van de spirituele zintuigen tegelijk met de opwinding en de verbijstering van die van het lichaam, is een verspreid ziektebeeld in een samenleving die de illusie van de eeuwige jeugd cultiveert. Het gevaarlijkste hieraan is dat het meestal onbewust is. Men merkt niet dat men verdoofd is. En dat gebeurt. Het is altijd gebeurd en het gebeurt ook op onze dagen.

Verdoofde zintuigen verstaan niet wat gebeurt. Verdoofde innerlijke zintuigen, de zintuigen van de ziel, verstaan de aanwezigheid van God of van het kwaad niet, ze kunnen niet onderscheiden.

Gevoeligheid van de ziel

Wanneer men de gevoeligheid van tast en smaak verliest, dan merk je dat meteen. Daarentegen, die van de ziel, de gevoeligheid van de ziel kun je lang ontkennen, leven zonder dat je merkt dat je de gevoeligheid van de ziel verloren hebt. Het gaat daarbij niet enkel om het denken aan God of godsdienst. Gevoelloosheid van de geestelijke zintuigen slaat op medelijden en zorg, op schaamte en wroeging, op trouw en toewijding, op tederheid en eer, op eigen verantwoordelijkheid en leed om de ander. Dat is eigenaardig: ongevoeligheid verhindert je medelijden te verstaan, verhindert je zorg te verstaan, doet je geen schaamte ervaren of wroeging over berokkend kwaad. Zo gaat dat: verdoofde geestelijke zintuigen verwarren alles en men voelt dat, geestelijk, niet aan. De oude dag wordt, om zo te zeggen, het eerste verlies. Het eerste slachtoffer van dit verlies aan gevoeligheid. In een samenleving die vooral gevoeligheid voor het genot beoefent, kan het niet anders dan dat aandacht voor de kwetsbaren wegdeemstert en de wedstrijd van de overwinnaars domineert. Zo gaat gevoeligheid ten onder. Natuurlijk, de taal der inclusie is de rituele formule van elke politiek correcte uiteenzetting. Maar dat betekent nog niet: een echte verbetering van de praktijken in de gewone samenleving: een cultuur van de sociale tederheid slaagt er niet in te groeien. Neen: de geest van de menselijke broederlijkheid – waarvan ik overtuigd ben dat ze met kracht moet gestimuleerd worden – is als een afgedankt kleed, men kan het bewonderen, juist, maar … in een museum. Men verliest de menselijke gevoeligheid, men verliest die bewegingen van de geest die ons menselijk maken. Het is waar, in het werkelijke leven kunnen we, met ontroerde dankbaarheid, zien dat veel jongeren in staat zijn deze broederlijkheid ten diepste eer te bewijzen. Maar precies hier zit het probleem: er bestaat een breuk, een schuldige breuk, tussen het getuigenis van dit vitale sap van de sociale tederheid en het conformisme dat de jeugd dwingt zich totaal anders te uiten.

Wat kunnen we doen om deze breuk te overbruggen?

Simeon en Anna

Uit het verhaal van Simeon en Anna, maar ook uit andere Bijbelse verhalen over de oude dag gevoelig voor de Geest, komt een verborgen aanwijzing naar voor die het verdient op de voorgrond te treden. Waarin bestaat concreet de openbaring die de gevoeligheid van Simeon en Anna opwekt? Ze bestaat in de herkenning dat een kind, dat zij niet verwekt hebben en dat ze voor het eerst zien, het zekere teken is van het bezoek van God. Zij aanvaarden dat zij geen hoofdrolspelers zijn, maar slechts getuigen. Wanneer een individu aanvaardt geen hoofdrolspeler te zijn, maar betrokken te zijn als getuige komt het goed: die man of vrouw wordt op de juiste wijze volwassen. Dat gebeurt niet wanneer men altijd hoofdrolspeler wil zijn, anders zal deze weg niet groeien naar de volheid van de oude dag. Het bezoek van God wordt niet zichtbaar in het leven van hen die hoofdrolspelers willen zijn en nooit getuigen. Ze worden niet als redders opgevoerd. God wordt in die generatie niet zichtbaar, maar in de generatie die nog moet komen. Ze verliezen hun ziel, ze verliezen de wil om in rijpheid te leven en, zoals men gewoonlijk zegt, men leeft oppervlakkig. Dat is de grote generatie van de oppervlakkigen die het zich niet gunnen de dingen te voelen met de gevoeligheid van de ziel. Waarom gunnen ze zich dat niet? Deels uit luiheid en deels omdat ze niet meer kunnen: ze hebben het reeds verloren.

Het is erg wanneer een beschaving de gevoeligheid van de ziel verliest.

Daarentegen  is het schitterend wanneer we bejaarden aantreffen zoals Simeon en Anna die deze gevoeligheid van de ziel bewaren en in staat zijn de verschillende situaties te verstaan. Zo verstonden die twee de situatie waarmee ze te maken kregen als: openbaring van de Messias. Geen wrok en geen beschuldiging omdat zij zich in deze staat van verstarring bevinden. Daarentegen, grote ontroering en grote troost omdat de geestelijke zintuigen nog levend zijn. De ontroering en de troost om te kunnen zien en te kunnen verkondigen dat de geschiedenis van hun generatie niet verloren of verkwist is, precies dankzij een gebeurtenis die zichtbaar wordt en aan het licht komt in de komende generatie. Dat is wat een bejaarde voelt wanneer kleinkinderen met hem spreken: men voelt zich herleven. Ik leef nog.

Het is zo belangrijk naar bejaarden toe te gaan, het is zo belangrijk hen te beluisteren.

Het is zo belangrijk met hen te praten, zodat de uitwisseling van beschavingen kan gebeuren, die uitwisseling van rijpheid tussen jongeren en bejaarden. Op deze wijze gaat onze beschaving op een rijpe manier verder.

Wijze bejaarden

Alleen de spirituele oude dag kan dit getuigenis brengen, nederig en flitsend zodat ze voor allen gezag heeft en voorbeeldig is. De oude dag die de gevoeligheid van de ziel heeft gecultiveerd dooft elke jaloersheid tussen generaties, elke wrok, elk verwijt omwille van de komst van God in de komende generatie, wat tegelijk gebeurt met het afscheid van de eigen generatie. Dat is wat gebeurt met een bejaarde open voor een open jongere: men neemt afscheid van het leven door het – tussen aanhalingstekens – eigen leven over te dragen aan de volgende generatie. Dat is wat gebeurt bij het afscheid van Simeon en Anna: Nu kan ik in vrede gaan. De geestelijke gevoeligheid van de oude dag is in staat de competitie en de strijd tussen de generaties op geloofwaardige en blijvende wijze te onderbreken. Zij gaat er overheen, deze gevoeligheid: bejaarden met deze gevoeligheid overstijgen het conflict, gaan er overheen, in de richting van de eenheid en niet van het conflict. Voor mensen is dit voorzeker onmogelijk, maar voor God is het wel mogelijk.

Vandaag hebben we grote behoefte aan gevoeligheid van de ziel, aan volwassenheid van de geest, we hebben nood aan wijze bejaarden, volwassen in de geest en dat zij ons hoop voor het leven mogen schenken!

• Vertaling uit het Italiaans: Marcel De Pauw msc
• Lees alles van paus Franciscus op Kerknet.