Over de ervaring uit het bootje te stappen en 6 tegenreacties

Elk proces van persoonlijke verandering, in je levensomstandigheden of je levensbeschouwing, kent momenten van uit het bootje stappen. Je verlaat het vertrouwde en zet een stap in het onbekende. Op mijn werktafel staat een postkaart van een kunstwerk dat in 1 beeld dit belangrijke moment oproept. In onderstaande beeldmeditatie gidst de prent je doorheen de vele aspecten van deze ervaring.

Innerlijke ervaringen roepen het verlangen op naar het onvoorstelbare

Kijk eerst eens naar de hoofdpersoon. Hij heeft duidelijk iets ervaren: gezien, gehoord of gevoeld. Zijn hand, ogen en oor zuigen hem als het ware uit zijn vertrouwde bootjesleven.

Alleen ervaringen geven de kracht die nodig is om zo’n belangrijke stap te zetten.

Denk daarbij niet alleen aan zintuiglijke ervaringen. Misschien zijn bepaalde uiterlijke prikkels wel de aanleiding, maar toch gaat het vooral om een innerlijke ervaring. Want anderen in de boot zien en horen hetzelfde, maar reageren op een heel andere manier. Omdat ze niet hetzelfde ervaren. Over hen straks meer.

Ook voor de hoofdpersoon blijft het object van verlangen in de prent onzichtbaar. Het krachtige lijnenspel geeft alleen de richting van het verlangen weer. Het doel is een mysterie dat maar beter niet afgebeeld wordt. Het is letterlijk onvoorstelbaar. Ook voor de hoofdpersoon zelf. Hij heeft iets geproefd, iets gezien en gehoord, maar hij verlangt nu pas om écht te zien en te horen.

Een weloverwogen stap diep in het ongewisse

Met één voet staat de hoofdpersoon al helemaal in het onvoorstelbare. Met de andere voet hapert hij nog in de boot. Waardoor hij eventjes vertoeft tussen 2 werelden. Aarzelt hij nog? Durft hij het vertrouwde nog niet helemaal loslaten? Misschien is hij nog bezorgd om de stabiliteit van de boot. Herkenbaar als je ooit zo’n stap gezet hebt.

In ieder geval is onze hoofdpersoon geen roekeloze die zich met 2 voeten vooruit in het avontuur stort en zichzelf of anderen daarbij nodeloos in gevaar brengt. Hij zet een gewaagde, maar overwogen stap.

Omdat hij heel erg zeker is van één enkel ding: in het bootje zal hij het niet vinden.

6 heel herkenbare menselijke tegenreacties

En dan zijn er de reacties van de anderen in de boot. Wat een prachtige typering van menselijke reacties tegen verandering. Laten we even van links naar rechts kennismaken.

1.

De narcist linksboven heeft niet eens in de gaten dat er iets bijzonders gaande is. Hij wordt helemaal in beslag genomen door het hachelijke rollen van de boot in de storm en zijn eigen poging om de angst te bezweren. Hij lijkt te bidden of te mediteren. Als je religie verstaat als een relatie onderhouden met een werkelijkheid die het ik overstijgt, dan bidt of mediteert deze persoon niet in religieuze zin. Hij sluit zich net af voor het mysterie dat zich aandient links van de boot.

Zijn bidden of mediteren is verworden tot een magisch instrument van het ik tegen de angst.

2.

De vreesachtige voor hem heeft wel de ogen geopend. Misschien ziet hij hetzelfde als de hoofdpersoon. Hij kijkt alvast in de goede richting. Dezelfde prikkels, dezelfde gevoeligheid, maar een andere reactie. Lees je op het gelaat van de hoofdpersoon een combinatie van huiver en fascinatie, bij de vreesachtige is er alleen huiver.

Het is een groot geheim waarom het ongewisse bij de een fascinatie oproept en bij de ander niet.

3.

Onmiddellijk rechts van deze 2 staat de censor. Wijzend naar z’n slaap verklaart hij de hoofdpersoon voor gek. Hij is helemaal gericht op de anderen in de boot. Wat anderen denken is voor de censor belangrijker dan de ervaring van de hoofdpersoon of de werkelijkheid waarnaar hij zich wendt.

Met zijn snelle en ongenuanceerde oordeel hoopt hij de relaties in de boot en zijn positie daarin te beïnvloeden.

4.

Rechtsonder de censor zinkt de wanhopige weg in zijn ellende. Zoals de narcist is hij helemaal in zichzelf gekeerd, maar dan zonder de valse hoop ooit de angst te kunnen bezweren. Zijn lange vingers liggen als tralies over zijn schedel, zozeer is deze man zichzelf tot gevangenis geworden. Onbereikbaar voor de hand die op zijn schouder rust en trekt. Het is de hand van de vreesachtige die met dit gebaar lijkt te zeggen: Kijk toch! Wat een zelfkennis en altruïsme ligt er in die hand. Want zelf zal de vreesachtige nooit een stap buiten de boot durven zetten. Na hem maakt alleen de wanhopige nog enige kans op bevrijding. Net omdat die geen illusies koestert.

Maar dan moet hij wel het pantser dat hij van zijn opgetrokken schouders heeft gemaakt, laten zakken en omkeren naar het mysterie dat zich links buiten de boot manifesteert.

5.

De tegenwerker die uit alle macht aan het hemd van de hoofdpersoon trekt, behoeft weinig introductie. Maar zie toch de passie en kracht waarmee hij trekt! Zijn hele lijf, armen en benen, zet hij in om de hoofdpersoon tegen te houden. Met gevaar voor eigen leven zelfs. Want als het hemd scheurt, gaat hij gegarandeerd overboord. Aan de schaduwzijde van de boot, niet aan de lichtzijde.

De tegenkrachten die je ontketent als je uit het bootje stapt, zijn moeilijk te overschatten.

Vooral van dierbaren die het beste met je voorhebben. Het vergt veel liefde en tact om daar zonder kleerscheuren mee om te gaan.

6.

Ten slotte is er helemaal rechts de leider van de boot. Of noem hem maar de manager, want hij is meer bekommerd om het organiseren van wat er in de boot gebeurt, dan om het richting geven aan de koers. Hij is een leider met zijn rug naar de toekomst, vergroeid met de voorsteven, zijn positie. Op zijn gelaat geen fascinatie, zelfs geen huiver. Wel iets wat op verbazing lijkt. Het nieuwe verrast en overvalt deze tragische leidinggevende. Ik stel me voor dat hij kijkt, misschien voor het eerst sinds lang, in de richting waarin het bootje tot nu toe gevaren heeft. Een doel waar niet veel elan meer van uitging en dat nu irrelevant blijkt.

Het levende doel, dat huivering en fascinatie wekt, ligt elders. In een richting die misschien wel haaks staat op de koers van de boot.

Heb je ooit een stap gezet diep in het ongewisse, in je levensomstandigheden of in je levensbeschouwing, dan zal je veel van deze personages wel herkennen. Niet alleen in de mensen om je heen, maar ook als stemmetjes in jezelf.

Als ze soms je kwetsbare verlangen overstemmen, mag je vertrouwen op de krachtige lijnen die jou als groeven in het universum verbinden met het nieuwe, onvoorstelbare leven.

Afbeelding: Ernst Alt. Um die vierte Nachtwache (Mt 14, 22-33), 1973. Ars liturgica Kunstverlag Abtei Maria Laach. Nr 5494.