Paolo Dall'Oglio opende via islam toegang naar mijn eigen bron

Dit is het voorwoord van Babs Mertens in 'Uit liefde voor de islam. In het voetspoor van de in Syrië vermiste jezuïet Paolo Dall'Oglio'. Het is een vertaling van het eerder in het Frans uitgegeven 'Amoureux de l'islam, croyant en Jésus'.

Zeven, welgeteld zeven. Het is zeven jaar geleden dat ik moe en op zoek naar inspiratie, niets vermoedend de trappen naar het oude klooster van Deir Mar Moussa in de Syrische woestijn beklom. Zeven jaar dus, maar er lijkt geen dag voorbij te gaan zonder dat mijn ervaringen in Syrië en in Deir Mar Moussa bij de gemeenschap van pater Paolo Dall’Oglio nog op me inwerken.

De authentieke religieuze beleving die ik bij moslimcollega’s op het werk vond, had me onverhoeds op een weg gebracht die me veel verder zou leiden dan ik durfde hopen. Mijn ongeremde nieuwsgierigheid naar hun van islam doordrongen levenswijze, keerde al snel als een boemerang naar me terug.

Hoe beleven jullie dat binnen het christendom?, klonk het alsmaar vaker. Tot mijn schaamte slaagde ik er zelden in om een antwoord te formuleren waarin ik ook zelf voldoening vond.

Ik had het gevoel op een leegte in mezelf te stuiten en was vastberaden het daar niet bij te laten. Mijn afsluitproject voor de voortgezette opleiding Intercultureel Management (CIMIC) te Mechelen bleek een uitgelezen kans. Een module rond zingeving en religie had me niet alleen voorzien van de nodige handvaten om religie met open vizier te benaderen, ook had ik er (h)erkenning gevonden voor een broos religieus verlangen waar ik tot dan toe amper raad mee wist. Dat verlangen won het uiteindelijk van een diepgewortelde weerstand. Ik waagde de sprong en koos voor een inleefstage rond interreligieuze dialoog in Syrië.

Ik wou dichter bij de prille wortels van het christendom komen, maar niet zonder de islam.

Eerste ontmoeting met pater Paolo

Het avontuur begon 2 weken vóór ik vertrok. In een kleine aula van de universiteit in Leuven ontmoette ik pater Paolo voor het eerst. Hij gaf er een lezing, enkele dagen nadat hij zijn eredoctoraat als doctor honoris causa voor zijn inzet voor de dialoog tussen christenen en moslims in ontvangst had genomen. Onder de indruk van zijn vurige discours en zijn imposante persoonlijkheid, stelde ik me achteraf weifelend aan hem voor. En terwijl ik hem mijn nakende bezoek aan Deir Mar Moussa aankondigde, ontgingen de zachtheid en de geïnteresseerdheid in zijn blik me niet.

Neem maar warme kleren mee, fluisterde zuster Houda, zijn trouwe rechterhand binnen de gemeenschap, me hartelijk toe. Het was immers nog winter in Syrië. Zo zette ik aarzelend doch vastberaden de eerste stappen op een pad dat ik sindsdien niet meer verlaten heb.

Zeven jaar geleden in een late lentezon doorworstelde ik op de berg achter het vrouwenklooster Al-Hayek van Deir Mar Moussa het manuscript van het boek Amoureux de l’Islam, croyant en Jésus, waarvan de Nederlandse vertaling nu voor u ligt. Pater Paolo had het me toevertrouwd na afloop van een bewogen gesprek waarbij heel wat tranen vloeiden.

Ik was niet de enige westerse jongere die zich door de woestijn een weg naar Deir Mar Moussa gebaand had en die oog in oog met een authentiek doorleefd oosters christendom alles binnenste buiten voelde keren.

Maar ook pater Paolo zelf, zijn bezieling en zijn charisma, drukten een onvergetelijke stempel op mijn leven. De kunst van de dialoog beoefende hij als geen ander. Dat ondervond ik toen hij schijnbaar zonder moeite het goed verborgen toegangspoortje opende naar datgene wat wezenlijk is in en voor mij. Mijn ontmoeting met hem was niet meer en niet minder dan een appel om mijn eigen leven, mijn eigen verlangen en mijn eigen missie serieus te nemen.

Tegen de achtergrond van de oorlog in Syrië

Pas 3 jaar later, in september 2012, zou ik pater Paolo opnieuw ontmoeten, dit keer in geheel andere omstandigheden. Het geweld begon Syrië alsmaar meer te overwoekeren. Pater Paolo was door het Syrische regime het land uitgezet omdat hij openlijk partij gekozen had voor de Syrische Revolutie.

In een kleine conferentiezaal van de KU Leuven sprak hij zich, zoals altijd vol vuur maar ook vol verontwaardiging, uit over de benarde situatie van het Syrische volk en over de nood aan een adequaat optreden van de internationale gemeenschap. Toch ontbraken hoopvolle en verbindende verhalen van dialoog niet in zijn discours.

Opnieuw overdonderde de authenticiteit van zijn getuigenis me. Maar de diepte van die getuigenis en van zijn engagement drong pas ten volle tot me door toen een klein jaar later het bikkelharde bericht kwam dat hij vermist was in Syrië.

Onverzettelijk vasthoudend aan zijn missie van dialoog trok pater Paolo herhaaldelijk terug naar Syrië, om te onderhandelen over de vrijlating van gijzelaars of om te bemiddelen tussen de verschillende gewapende groeperingen. Van zijn laatste bezoek keerde hij echter nooit terug. Hij zou ontvoerd zijn in de Syrische stad Raqqah. Tegenstrijdige berichten over zijn lot doen sindsdien de ronde, maar bij veel van zijn naasten leeft de hoop dat hij nog steeds in leven is.

Kostbaar getuigenis in conflictueuze wereld

Zeven jaar lang al, op de meest wezenlijke momenten, kom ik telkens terug uit bij mijn ervaringen in Syrië, in Deir Mar Moussa. Mijn verblijf daar heeft me fundamenteel veranderd. Ik ben teruggekomen met een droom die me niet meer loslaat. Een verlangen ook dat pater Paolo en zijn gemeenschap in Deir Mar Moussa ten volle belichaamden, en nog steeds belichamen.

Het gaat erom zo stevig in het christendom geworteld te zijn dat men zonder angst iets van zichzelf te verliezen, de ander met een open blik tegemoet kan treden om samen een weg te zoeken naar een warme harmonieuze toekomst.

Gelukkig kwam ik gaandeweg mensen tegen die een gelijkaardig verlangen koesteren en die haarfijn konden plaatsen wat deze ervaring met me gedaan had. Marc Colpaert is zo iemand. Als oprichter van de voortgezette opleiding Intercultureel Management in Mechelen en als gedreven bruggenbouwer tussen culturen en religies, kon hij wonderwel begrijpen wat er in me leefde en waar ik naar op zoek was. Hij hielp me vaak dit vuur brandend te houden op momenten dat ik me er nog geen weg mee wist.

Hoewel hij pater Paolo nog niet ontmoette, deelde hij al snel mijn liefde voor Paolo’s werk. Beiden overtuigd van het feit dat in deze conflictueuze tijd het getuigenis van pater Paolo uitermate kostbaar geworden is, besloten we zijn boek samen te vertalen.

Paolo’s krachtige en hoopvolle discours van dialoog met en liefde voor de islam, biedt een broodnodige tegenstem in een tijd waar de angst voor de islam in het Westen als maar breder en uitgesprokener gedragen wordt.

Want hoezeer hij ook van leer kan gaan tegen onrecht, geweld en onderdrukking, telkens getuigt pater Paolo van een schijnbaar onwrikbaar en hoopvol geloof in een harmonieuze toekomst.

Wie het leven in Mar Moussa, zoals het in de inleiding door Églantine Gabaix-Hialé zo mooi beschreven wordt, en de bezieling van Paolo niet in levenden lijve heeft ervaren, zal ongetwijfeld struikelen over zijn soms groots aandoend taalgebruik, zijn doorgedreven betrachtingen en zijn haarscherp omlijnde standpunten. Ook wij zijn meer dan één keer over zijn woorden en visie gestruikeld. Op die momenten was Benoît Standaert osb onze gids. Dankzij zijn grondige kennis van de islam en zijn theologische achtergrond wist hij ons met zijn deskundig advies meermaals doorheen soms complexe passages en vakjargon te loodsen.