Paus Franciscus formuleert 4 dromen in ‘Geliefde Amazone’
Paus Franciscus begint zijn brief met een verduidelijking over de betekenis ervan: een denkkader bieden voor een harmonieuze, creatieve en vruchtbare ontvangst van de synodale reis. Het slotdocument van de synodevaders wordt geen enkele keer geciteerd, omdat ik u uitnodig het in zijn geheel te lezen. Hij gaat dan ook niet concreet in op voorstellen rond nieuwe bedieningen. Toch dwingt de Amazone de Kerk om enkele vragen op te pakken die we niet mogen vergeten en die andere regio’s op aarde kunnen inspireren om hun eigen uitdagingen het hoofd te bieden. Het gaat dan, bijvoorbeeld, om inculturatie. De exhortatie valt uiteen in 4 delen en evenveel dromen: een sociale, culturele, ecologische en kerkelijke droom. (LEES VERDER ONDER DE VIDEO)
Sociale droom
In het eerste hoofdstuk over ‘een sociale droom’ brengt de paus de grote sociale uitdagingen in herinnering en het onrecht dat de bewoners van het regenwoud wordt aangedaan. Verontwaardiging is hier op zijn plaats.
De uitdaging is om te zorgen voor een globalisering in solidariteit, een globalisering die niemand aan de zijlijn laat staan.
De paus herhaalt de verontschuldiging van de Kerk voor fouten uit het verleden: Omdat we niet kunnen ontkennen dat missionarissen niet altijd aan de kant van de onderdrukten stonden, schaam ik me en vraag ik opnieuw nederig om vergeving. En ook nu nog: Wij kunnen niet uitsluiten dat leden van de Kerk deel hebben uitgemaakt van netwerken van corruptie, soms zozeer dat zij zwegen in ruil voor financiële steun voor kerkelijke werken. Voortaan zal de herkomst van donaties beter onderzocht worden.
De Kerk wil ook de sociale dialoog in het Amazonegebied bevorderen en voelt zich in die dialoog een gast, om met het grootste respect voor de Amazonevolkeren te zoeken naar manieren van ontmoeting om het gebied te verrijken.
Culturele droom
Cultiveren zonder ontworteling, laten groeien zonder de identiteit te verzwakken, bevorderen zonder binnen te vallen. Daar gaat het om. In het Amazonegebied leven meer dan 110 inheemse volken in een vrijwillig isolement, zo brengt de paus in herinnering. We zien ze niet als wilden. Zij zien zichzelf als laatste bewaarders van een schat die gedoemd is om te verdwijnen. De paus moedigt hen aan hun gebruiken en levensstijl te documenteren en door te geven, want ze bevatten wijze lessen voor westerse samenlevingen.
Ecologische droom
Het mantra uit Laudato Si’ komt terug: Alles is met elkaar verbonden. Zo is de zorg voor de natuur ook verbonden met een sociale en menselijke ecologie.
Het oerwoud is niet zomaar een systeem dat je kunt uitbuiten, maar een wezen om mee te werken.
Paus Franciscus doet een duidelijk oproep: dat er een einde komt aan de mishandeling en uitroeiing van Moeder Aarde. De aarde heeft bloed en bloedt, de multinationals hebben de aderen van onze Moeder Aarde doorgesneden.
Het ecologisch welzijn van de Amazone hangt uiteraard samen met dat van de hele planeet en omgekeerd. De kreet van de Amazone bereikt daardoor iedereen. We moeten het milieu gaan beschouwen als een thuis in plaats van als een hulpbron. De paus pleit voor een regelgevend systeem dat grenzen stelt en de bescherming van ecosystemen waarborgt, voordat economische machten uiteindelijk niet alleen de politiek, maar ook de vrijheid en rechtvaardigheid tenietdoen.
In dit hoofdstuk signaleren we ook even dat paus Franciscus zijn omzendbrief lardeert met poëzie uit de Amazoneregio. De moeite waard om het document alleen daarvoor al eens in te kijken, liefst in het Spaans.
Kerkelijke droom
In het laatste hoofdstuk roept paus Franciscus uitdrukkelijk op tot verkondiging van het Evangelie. De bewoners van de Amazone hebben recht op de verkondiging van het Evangelie, vooral die eerste verkondiging: Het is de verkondiging van een God die ieder mens oneindig liefheeft en die liefde in Christus, die voor ons gekruisigd is en in ons leven is opgestaan, ten volle heeft gemanifesteerd.
Verkondiging kan maar groeien in een dynamiek tussen de plaatselijke cultuur en de christelijke traditie, want de authentieke Traditie van de Kerk is geen statisch depot of een museumstuk, maar de wortel van een boom die groeit. Een stevig pleidooi voor inculturatie - ook in de liturgie - én met aandacht voor zowel het sociale als het spirituele. De sacramenten, zo stelt hij, zouden toegankelijk moeten zijn, vooral voor de armen.
De pastorale zorg van de Kerk is precair in Amazonië, mede door het immens grote gebied met soms moeilijk toegankelijke plaatsen en een grote culturele diversiteit. Paus Franciscus roept op tot een specifiek en moedig antwoord van de Kerk. Daarbij wil hij een versterkte samenwerking aanmoedigen tussen priesters, leken en religieuzen in de regio, elk met hun eigenheid. Een regelmatige viering van de eucharistieviering door priesters moet worden gewaarborgd, vandaar ook de roep om in te zetten op priesterroepingen en het herbekijken van de priesteropleiding. Maar dat is niet voldoende en op zich een te eng doel.
Alleen door een actieve betrokkenheid van de leken kan de Kerk reageren op de uitdagingen in het Amazonegebied.
Paus Franciscus erkent ook uitdrukkelijk de grote rol die vrouwen in de gemeenschappen in het Amazonegebied opnemen. Tegelijkertijd waarschuwt hij voor het ‘klerikaliseren’ van de vrouw door de Kerk te verengen tot ambtelijke structuren. Hij moedigt wel aan om vrouwen uitdrukkelijk een belangrijke stem te geven in het beslissingsproces van gemeenschappen.
Het laatste hoofdstuk eindigt met het thema oecumenische en interreligieuze dialoog.
Hoe kunnen we niet bidden en samenwerken, zij aan zij, om de armen van het Amazonegebied te verdedigen?
Querida Amazonía sluit af met een gebed tot de Moeder van het Amazonegebied. Moeder, kijk naar de armen van het Amazonegebied want hun huis wordt vernietigd door kleingeestige belangen... Raak de harten van de machtigen, want ook al voelen we dat het uur laat is, je roept ons op om te redden wat nog leeft.