Paus Franciscus: ‘Jongeren zijn niet de toekomst maar het nu’

Nadat paus Franciscus op 25 maart in het mariale bedevaartsoord Loreto zijn postsynodale exhortatie Christus vivit (Christus leeft) had ondertekend, maakte het Vaticaan vandaag, dinsdag 2 april, dat document met de conclusies na de synode over jongeren, geloof en het onderscheiden van roeping van oktober 2018 wereldkundig. Het schrijven telt 299 alinea’s, verdeeld over negen hoofdstukken, en is gericht aan de jongeren en het hele volk van God.

Samenlevingsproblemen

Enerzijds wil de exhortatie idealen aanreiken, anderzijds is de Kerk niet blind voor de vele moeilijkheden in het leven van jongeren – oorlog, uitbuiting, misbruik, slavernij, geweld, verslaving, eenzaamheid, discriminatie, jongerenwerkloosheid, migratie, de gevaren van het internet … - het passeert allemaal de revue. Over de synode had Brussels hulpbisschop Jean Kockerols al opgemerkt dat een catalogus van samenlevingsproblemen er voorbijkwam, maar de tijd ontbrak om die uit te diepen en bovendien overstijgen die kwesties de competenties van de jongeren- en roepingenpastoraal. Dat euvel duikt in de exhortatie opnieuw op: een teveel aan onderwerpen die niet ten gronde behandeld kunnen worden.

Jongeren, jullie zijn het ‘nu’ van God

Franciscus’ tekst echoot sterk wat geklonken heeft tijdens het voorbije synodale proces – dat omvatte naast de eigenlijke synode onder meer de presynode met jongeren in maart 2018, het interviewboek met de paus God is jong (pas in vertaling uit bij Averbode) en de Wereldjongerendagen in Panama van januari. De boodschap die de paus in dat Centraal-Amerikaanse land voor de jongeren had, kleurt bijvoorbeeld het derde hoofdstuk van de exhortatie onder de titel: Jullie zijn het ‘nu’ van God. Zeggen dat jongeren de toekomst zijn, lijkt te suggereren dat ze nu nog te jong zijn om ten volle te participeren aan de samenleving. Al in het eerste hoofdstuk wijst Franciscus erop dat God dat anders ziet en jongeren zeer waardeert, zoals blijkt uit verhalen uit het Oude Testament over Samuel, David, Ruth en vele anderen. Verderop komen de jonge maagd Maria en jonge heiligen voorbij als inspirerende voorbeelden. Zoals bij de gezinssynodes opgemerkt werd dat gezinnen niet het object, maar het subject van de gezinspastoraal zijn waarbij bijvoorbeeld ervaren koppels verloofden en jonggehuwden kunnen begeleiden, zo klinkt ook nu dat jongeren zelf best andere jongeren aanspreken en begeleiden.

Jongeren zijn geroepen om 'moedige missionarissen' te zijn.

‘Onproductieve isolatie’

De synode had de jongeren als thema, maar het was eveneens een intentie van paus Franciscus bruggen te bouwen tussen jong en oud. Dat intergenerationele komt ook in de exhortatie aan bod. Voor volwassenen komt het erop aan jong van hart te blijven en ook de Kerk kan leren van het enthousiasme van jongeren. Het risico bestaat alleen de problemen bij jongeren te zien, maar daarop hameren vergroot de kloof tussen hen en de volwassenen.

Het is belangrijker het potentieel bij jongeren te zien: de 'zaden van goedheid in hun harten'. Vanuit een groei-ethiek kan gebouwd worden op de gaven van de Geest die in hen leven.

Scheidingen tussen generaties of de isolatie van groepen is onproductief, luidt het. Het is niet goed dat jongeren zich afzonderen. Scholen mogen geen bunker worden en de jongerenpastoraal mag hen evenmin isoleren van de ruimere gemeenschap. Groei kan maar door jezelf te overstijgen, uit jezelf te treden, dienstbaar te zijn aan anderen en armen nabij te zijn. In het verlengde daarvan definieert de paus roeping als het geroepen worden tot missionaire dienst aan anderen. Over roeping en onderscheiding gaan de laatste twee hoofdstukken van de exhortatie.

Jezus als beste vriend

Franciscus beseft dat de band tussen jongeren en Kerk niet altijd rimpelloos verloopt. Jongeren keren zich tegen haar vanwege de misbruikschandalen of ergeren zich aan ethische en leerstellige standpunten, vooral inzake seksuele moraal of vrouwenrechten. De paus pleit voor een nederige en luisterende kerk. Een zwijgende kerk is echter ook niet goed, ze moet spreken en attractief Jezus verkondigen. Op een relatie met Hem komt het aan en niet op de aanname van een reeks dogma’s of normen.

Drie waarheden vindt de paus cruciaal: God is liefde, twijfel er nooit aan dat Hij van je houdt; Christus redt jou, Hij maakt een nieuw begin mogelijk, Zijn vergeving bevrijdt; en Hij leeft en wil dat jij leeft.

Hij is geen voorbeeld uit een ver verleden, Hij wil nu je beste vriend zijn. Hij wil met jou op weg gaan zoals met de Emmaüsgangers. Geen toeval dat dat Bijbelverhaal in de exhortatie meermaals naar voren komt, want het slotdocument van de synode was eraan opgehangen. Dat verhaal geeft goed weer wat synodaliteit betekent: samen op weg gaan, naar elkaar luisteren, elkaar bemoedigen en gezamenlijk onderscheiden waar het op aankomt. Ook de jongerenpastoraal moet synodaal zijn, net als de rest van de Kerk. Zo sluit Christus vivit aan bij een missie van deze paus: meer synodaliteit en collegialiteit bewerken in lijn met Vaticanum II.

Dit artikel van Emmanuel Van Lierde verschijnt morgen woensdag 3 april 2019 in Tertio nr. 999.