Seks in de Bijbel ~ Nieuwe reeks met bijbelkenner Hans Ausloos

Eén ding moet je de vroege auteurs van de Bijbel alvast nageven: ze verstonden de kunst hun publiek te boeien met een pikant verhaal nu en dan. In de kerk worden die zelden voorgelezen, omdat hun religieuze betekenis niet altijd groot is. Het jammere is dan dat ze daardoor vaak onbekend blijven. Meer zelfs, onbemind, want terwijl we in onze samenleving en media heel wat erotiek kunnen verdragen, maakt seks in de Bijbel menig lezer ongemakkelijk.

Oudtestamenticus Hans Ausloos - auteur van Geweld, God, Bijbel (Averbode, 2019) en hoogleraar aan de UCLouvain - geeft in onze nieuwe reeks tekst en uitleg bij 11 sappige Bijbelverhalen en stelt in onderstaand interview alvast een aantal leessleutels voor. 

Waarom aandacht besteden aan erotiek in de Bijbel?

Hans Ausloos • Je kunt ook vragen: waarom niet? Deze verhalen doen beseffen dat de Bijbel geen wereldvreemd boek is. De auteurs gebruiken elementen uit het dagelijkse leven om hun lezers te boeien of een bepaalde boodschap over te brengen. Koning David, voorouder van Jezus, wordt een man van vlees en bloed als je de smeuïge verhalen over zijn voorouder Juda kent. Of zijn eigen misstap met Batseba, van wie hij de echtgenoot om het leven laat komen.

Het zou problematischer zijn als er geen seks in de Bijbel voorkwam.

We willen de Bijbel vaak meer verheven maken dan hij is. In films hebben we toch geen probleem met geweld of erotiek? We vergeten vaak dat de Bijbel ook een literair werk is. Er zijn wel twee belangrijke stelregels. Regel 1: haal zo’n verhaal nooit uit zijn context. Regel 2: leer de context kennen. 

Kan je al iets zeggen over de context van de verhalen in de reeks?

Die is altijd dubbel:

• Er is de context van het verhaal binnen de Bijbel
• en de context van het verhaal binnen de cultuur en tijd waarin het opgeschreven werd.

Om de context van het verhaal te kennen, moeten we er soms ook de hoofdstukken voor en na in beschouwing nemen. Het tekstgenre bepaalt ook waar we de interpretatie moeten zoeken: gaat het om poëzie of hebben we te maken met een ironische of mythische tekst? Dat kom je allemaal tegen in de Bijbel, die een hele bibliotheek is.

En wat de context van de tijd en cultuur betreft: het spreekt voor zich dat we vandaag heel anders naar liefde, seks en gender kijken dan rond de eeuwwisseling in de joodse cultuur, die sterk door mannen gedomineerd was. We kunnen dat patriarchale systeem betreuren en ertegen protesteren, maar als het erom gaat de boodschap van een verhaal te begrijpen, moeten we daar doorheen proberen te kijken.

We zullen gauw op vrouwonvriendelijke elementen botsen. Hoe ga je daarmee om? 

De verhouding tot vrouwen was in grote mate economisch. Als een dochter het gezin verliet om te huwen, werd een bruidschat betaald als compensatie voor het verlies van een werkkracht in het gezin. Zo kwam ze in feite in het bezit van haar man. Vrouwen worden vaak in een adem genoemd met kinderen, vee en goederen ... En seksualiteit diende vooral om voor een nageslacht te zorgen.

De gelijkheid man en vrouw komt hier en daar wel als ideaal naar voren in de Bijbel, maar dat weerspiegelde nog lang niet de realiteit.

Wat we dus zeker moeten vermijden, is om hedendaagse opvattingen te projecteren op de Bijbel. Dan bouwen we alleen maar muren van onbegrip rond een tekst en blijft hij ongenietbaar.

We gaan 11 verhalen behandelen. Komt seks eigenlijk nog vaker voor in de Bijbel?

Zeker, noem het maar een veelgebruikt verhaalelement van de Bijbelse auteurs. Grofweg kunnen we dergelijke passages opdelen in: 

• voorschriften over (on)reinheid
• liefdespoëzie, met name het Hooglied
• smeuïge anekdotes

Welke is jouw favoriete tekst in dit genre?

Goh, ik heb veel onderzoek gedaan naar het Hooglied, een Bijbelboek dat puur erotisch bedoeld is. Het is liefdespoëzie van ruim 2.000 jaar geleden, een tamelijk los samenraapsel van de mooiste liefdesgedichten die tot dan toe bekend waren. Waarschijnlijk hebben redacteurs er hier en daar een refreintje in gestoken om er een geheel van te maken. We zullen deze tekst als eerste in de reeks behandelen.

Maar stuk voor stuk vind ik deze verhalen prachtig. Heerlijk hoe de auteurs spelen met taal, getallensymboliek en beelden. Tegelijk zijn ze allemaal ook wel lastig. Maar dat is niet erg.

Laat ik nog 1 tip meegeven: geniet van de anekdotiek maar blijf er niet bij hangen.

Ons zal het er altijd om gaan de boodschap van de auteur te achterhalen. De anekdotiek is vaak maar een verteltechniek om de lezer betrokken te houden.

Ontdek alvast aflevering #1 Met mijn tong wil ik zijn zoete vruchten proeven over het Hooglied.