‘Sterke traditie voortzetten’

Provincie zoekt nieuwe wegen om kerkfabrieken te begeleiden met erfgoed

Op 26 oktober organiseerde de dienst Erfgoed van de provincie Oost-Vlaanderen, samen met Monumentenwacht Oost-Vlaanderen, voor de vijfde keer een ontmoetingsdag voor alle kerkbesturen uit de provincie. Onder de noemer Erfgoederfenis. Bouwstenen voor de toekomst blikten de deelnemers terug op de sterke traditie van de provincie Oost-Vlaanderen op het vlak van erfgoedondersteuning.
„We blikten echter ook vooruit”, zegt Bert Van der Veken van de dienst Erfgoed. „Dat was nodig, want vanaf 1 januari 2018 is ondersteuning voor roerend erfgoed niet langer een bevoegdheid van de provincies. In Oost-Vlaanderen stonden we echter steeds een integrale benadering voor van roerend en onroerend erfgoed. Die zijn immers vaak innig verweven. Al moeten we het roerend erfgoed nu uit handen geven, toch gaan we niet met oogkleppen lopen.”
Zo blijft de anoxiekamer van het Provinciaal Erfgoedcentrum in Ename, de eerste in Vlaanderen, gewoon in handen van de provincie. „Het is een zuurstofvrije ruimte waarin we erfgoedstukken een tijd bewaren”, legt Van der Veken uit. „Daardoor sterft het ongedierte dat in de stukken huist. Ook kerkfabrieken vinden intussen de weg naar Ename. Al moeten wij hen die doorgaans wel zelf aanwijzen.”
Willen kerkbesturen echter subsidies krijgen voor het onderhoud van hun roerend erfgoed, dan moeten ze voortaan een beroep doen op andere overheden. „Jammer genoeg bestaat niet voor elke subsidie een alternatief”, zegt Bert Van der Veken. „Denk maar aan de huidige conserveringspremie voor werken aan roerende goederen die weliswaar waardevol, maar niet beschermd zijn. Voor steden en gemeenten is het niet vanzelfsprekend om die leemtes zomaar in te vullen.”
Intussen plaatst de reorganisatie [node:field_streamers:0] van het parochielandschap, die zich in het bisdom Gent nu snel voltrekt, heel wat kerkfabrieken voor grote uitdagingen. Met minder mankracht en middelen zoekt de provincie naar nieuwe manieren om hen te blijven ondersteunen. Enkele proefprojecten moeten de nodige kennis van zaken opleveren.
In Meilegem, deelgemeente van Zwalm, begeleidt de dienst Erfgoed, met de steun van het Centrum voor Religieuze Kunst en Cultuur, de kerkfabriek van de Sint-Martinusparochie bij het beoordelen van de voorwerpen in hun kerkgebouw. „Intussen startten we de procedure om de kerk aan de eredienst te onttrekken”, zegt Lode Vanquaille, voorzitter van de kerkraad. „Het gebouw krijgt een socioculturele herbestemming. We moeten dan ook beslissen welke voorwerpen ter plaatse kunnen blijven en welke zullen worden overgebracht naar naburige kerken. Weer andere vinden misschien later een plaatsje in een kerk in de regio die we herbestemmen als een soort depot of permanente tentoonstellingsruimte. Ook dan denk je maar beter grondig na wat daar wel en niet in thuishoort. Geen eenvoudige klus. Begeleiding was dan ook meer dan welkom.”
In Wachtebeke-Overslag besloot de parochie de kerk Onze- Lieve-Vrouw Geboorte niet meer te gebruiken voor de eredienst. „Onder begeleiding van de dienst Erfgoed, Open Kerken en Vormingplus Gent-Eeklo gaan we nu op zoek naar een gedragen herbestemming”, zegt Cyriel De Bruyne, secretaris van de kerkraad. „Kerk in het midden heet het project. Betrokkenheid van de parochianen en buurtbewoners staat daarbij centraal.”
„In beide gevallen willen we leren aan de praktijk”, licht Bert Van der Veken de opzet toe. „Zo kunnen we een toolbox samenstellen en een leidraad uitwerken waarmee kerkfabrieken zelf aan de slag kunnen gaan.”