Tederheid is een onverwachte vorm van gerechtigheid

Broeders en zusters, goedendag!

Vandaag wil ik de figuur van de Heilige Jozef uitdiepen als vader in tederheid. In de apostolische brief Patris corde (8 december 2020) had ik de gelegenheid na te denken over tederheid, als kenmerk van de persoonlijkheid van de Heilige Jozef. Ook al geven de evangelies geen bijzonderheden over hoe hij zijn vaderschap heeft beleefd, toch kunnen we zeker zijn dat zijn rechtschapen man zijn zich ook vertaald heeft in de opvoeding van Jezus. Jozef zag Jezus van dag tot dag groeien ‘in wijsheid en almaar meer in de gunst komen bij God en de mensen’(Lc 2,52). Zoals de Heer met Israël had gedaan, zo leerde Jozef Jezus ‘lopen en hij heeft Hem in zijn armen genomen: hij was voor Hem als een vader die een kind tegen zich aandrukt en zich vooroverbuigt om Hem eten te geven’ (vgl. Hos 11,3-4) (Patris corde, 2). Die omschrijving door de Bijbel toont de relatie van God met het volk Israël. We denken dat de relatie van de Heilige Jozef met Jezus ook zo was.

Barmhartige vader

De evangelies getuigen ervan dat Jezus steeds het woord vader gebruikte om te spreken over God en zijn liefde. In veel parabels speelt de figuur van de vader de hoofdrol (cf. Mt 15,13; 21,28-30; 22,2; Lc 15,11-32; Joh,19-23; 6,32-40; 14,2; 15,1.8). Tot de meest bekende hoort ongetwijfeld die van de Barmhartige Vader, bij Lucas (cf. Lc 15-11-32). Precies in deze parabel ligt, naast de ervaring van zonde en vergeving, de nadruk op de wijze hoe vergeving de zondaar bereikt. De tekst zegt het aldus: Zijn vader zag hem al in de verte aankomen en hij werd door medelijden bewogen; hij snelde op hem toe, viel hem om de hals en kuste hem hartelijk (v 20). De zoon verwachtte een straf. Gerechtigheid waardoor hij hoogstens nog als knecht zou kunnen dienen. Maar hij wordt overweldigd door de omhelzing van de vader.

Tederheid overstijgt de wereldse logica. Het is een onverwachte vorm van gerechtigheid.

Daarom mogen we nooit vergeten dat God niet geschrokken is van onze zonden. Laten we dat goed onthouden. God schrikt niet van onze zonden. Hij is groter dan onze zonden: Hij is vader, Hij is liefde, Gij is teder. Hij schrikt niet van onze zonden, van onze vergissingen, van ons vallen. Hij schrikt wel van de geslotenheid van ons hart – dat doet Hem pijn – Hij schrikt van ons gebrek aan geloof in zijn liefde. In de ervaring van Gods liefde is een grote tederheid aanwezig. Het is mooi te bedenken dat precies Jozef de eerste is die aan Jezus deze werkelijkheid heeft leren kennen. Immers de dingen van God komen altijd tot ons door menselijke ervaringen. Een tijd geleden – ik weet niet of ik het al verteld heb – werd een groep jongeren die theater maken, popjongeren, vooruit, getroffen door deze parabel van de barmhartige vader en besloten er een poptheaterstuk van te maken. Ze hebben dat goed gedaan. Ze hebben het verhaal verteld van een vriend die hoort van een zoon die zich van de vader afgekeerd heeft, maar naar hem terug wil. Hij was bang dat de vader hem zou afwijzen en straffen. De vriend zegt in deze popopera: Stuur een bode en zeg dat je naar huis terug wil komen en dat je vader, als hij je wil ontvangen een zakdoek moet vastknopen aan het venster dat je het eerste ziet op het laatste stuk van je weg. Zo geschiede. En de opera gaat verder met zang en dans tot de zoon in het laatste stukje straat aankomt en ziet dat de woning vol witte zakdoeken hangt. Vol. Niet één, maar drie-vier, per venster. Zo is de barmhartigheid van God.

God schrikt niet van ons verleden, van onze slechtheid. Hij schrikt uitsluitend van geslotenheid.

We moeten allen afrekeningen maken. Maar met God afrekenen is een schitterende zaak. Wij beginnen te praten en Hij omhelst ons. Tederheid!  

De ervaring zich bemind en aanvaard te weten

We mogen ons nu de vraag stellen of wijzelf ervaring hebben met deze tederheid en of wij op onze beurt getuigen zijn geworden. Immers, tederheid is niet op de eerste plaats emotie of gevoel. Het is de ervaring zich bemind en aanvaard te weten met onze armoede en ellende. Omgevormd door de liefde van God.

Verloste zwakheid

God rekent niet op onze talenten alleen, maar ook op onze verloste zwakheid. Dit doet, bijvoorbeeld, Sint-Paulus zeggen dat er ook een plan is voor onze broosheid. Aan de gemeenschap in Korinte schrijft hij: … de buitengewone openbaringen zouden mij verwaand kunnen maken. Ook is er een doren in mijn vlees gestoken, als een bode van de satan die mij moet afranselen. Tot driemaal toe heb ik de Heer aangeroepen, dat hij van mij zou weggaan. Maar Hij antwoordde mij: ‘Je hebt genoeg aan mijn genade. Kracht wordt juist in zwakheid volkomen.’ Dus zal ik het liefst van alles roemen op mijn zwakheden. Dan zal de kracht van Christus in mij wonen. (2 Kor 12,7-9). De Heer neemt niet al onze zwakheden weg, maar Hij helpt ons verder op weg te gaan met die zwakheden, Hij neemt ons bij de hand.

God neemt onze zwakheden ter hand en komt dicht bij ons. Dat is tederheid.

Ervaring van tederheid bestaat erin de kracht te zien in wat ons broos maakt; op voorwaarde dat we ons afkeren van de blik van de Kwade die ons met een negatieve beoordeling naar onze broosheid doet kijken, terwijl de Heilige Geest ze met tederheid aan het licht brengt (Patris corde, 2). Tederheid is de beste manier om onze broosheid aan te raken. De ander met de vinger wijzen en veroordelen zijn vaak tekenen van ons onvermogen om onze eigen zwakheden en onze eigen kwetsbaarheid te aanvaarden. (…) Daarom is het belangrijk Gods barmhartigheid te ondervinden, vooral in het sacrament van verzoening, waar we zijn waarheid en tederheid mogen ervaren. Paradoxaal genoeg kan de boze ons ook de waarheid vertellen, maar dat doet hij alleen om ons te veroordelen. We weten echter dat de waarheid die van God komt ons niet veroordeelt, maar ons verwelkomt, omarmt, ondersteunt en vergeeft (Patris corde, 2).

God vergeeft altijd. Prent dit goed in hoofd en hart.

God vergeeft altijd. Het zijn wij die het beu worden vergiffenis te vragen. Hij echter vergeeft altijd, zelfs de smerigste dingen.

Revolutie van de tederheid

Het is dus goed ons te spiegelen aan het vaderschap van Jozef die een afspiegeling is van Gods vaderschap en de vraag te stellen of wij de Heer toestaan ons met zijn tederheid te beminnen en elk van ons om te vormen tot mannen en vrouwen die op zulke wijze kunnen liefhebben. Zonder deze revolutie van de tederheid – een revolutie van de tederheid, is nodig – lopen we het gevaar opgesloten te blijven in een gerechtigheid die het niet makkelijk maakt op te staan en die verlossing verwart met straffen. Daarom wil ik vandaag bijzonder denken aan onze broeders en zusters die in de gevangenis zitten. Het is juist dat wie zich vergist heeft, voor eigen falen betaalt. Maar het is evenzeer juist dat wie zich vergist heeft zich kan vrijkopen van het eigen falen.

CVeroordelingen zonder uitzicht op hoop mogen niet bestaan. Gelijk welke veroordeling heeft steeds een uitzicht op hoop.

Laten we denken aan onze broeders en onze zusters die gevangen zitten. Laten we aan Gods tederheid voor hen denken. Laten we voor hen bidden, dat ze in het uitzicht op hoop een uitweg vinden naar een beter leven.

Laten we afsluiten met dit gebed:

Heilige Jozef, vader der tederheid,
leer ons aanvaarden dat we bemind worden
precies in datgene wat in ons het zwakst is.
Maak dat we geen hinderpaal oprichten,
Tussen onze armoede en de grootheid van Gods liefde.
Wek in ons het verlangen
om het Sacrament van de Verzoening te vieren,
om vergeving te krijgen en bekwaam te worden
met tederheid onze broeders en zusters
in hun armoede te beminnen.
Wees nabij aan hen die misdaan hebben
en er de prijs voor betalen;
Help hen om samen met de gerechtigheid
ook de tederheid te vinden
en opnieuw op weg te gaan.
En leer hen dat de eerste wijze om  opnieuw op weg te gaan
bestaat in oprecht vergiffenis vragen,
En zo de liefkozing van de Vader te voelen.

• Vertaling uit het Italiaans: Marcel De Pauw msc
• Lees alles van paus Franciscus op Kerknet.