Thomas van Aquino: afgeserveerd, maar verrassend actueel
Thomas van Aquino (1225-1274) werd geboren in een Italiaanse adellijke familie. Die vertrouwde Thomas voor zijn vorming toe aan de benedictijnen van de abdij van Monte Cassino.
Tijdens zijn studies in Napels kwam hij in contact met de Orde der Predikheren of dominicanen, kort daarvoor gesticht door de Spanjaard Dominicus Guzmán (1170-1221). In 1243 besloot Thomas om dominicaan te worden, tegen heftig verzet van zijn familie in.
Na studies in Napels, Parijs en Keulen studeert hij af in de filosofie en theologie.
Als docent verwierf hij grote faam en werd hij gevraagd om theologie te doceren aan de universiteiten van Parijs, Orvieto, Rome, Viterbo, opnieuw Parijs en ten slotte Napels. Hij krijgt de bijnaam Doctor Angelicus of Engelachtige Leraar.
Thomas van Aquino was ook een groot denker en productieve schrijver die uitgroeide tot een van de belangrijkste filosofen en theologen uit de middeleeuwen.
Zijn werk wordt gerekend tot de stroming van de scholastiek die God wilde vinden via rationaliteit en wetenschap. Terwijl de kloostertraditie meestal een meer mystiek geïnspireerde methode bleef hanteren. Anders dan Augustinus, die steunde op de introspectieve benadering van Plato, liet Thomas van Aquino zich inspireren door de filosofie van Aristoteles, waarin de zintuiglijke waarneming een belangrijke rol krijgt. Kennis lag volgens Aristoteles en Thomas niet verborgen in de mens, maar moest uit de dingen gehaald worden door te kijken.
Geleerden in de 13de eeuw streefden naar een ordening, een omvattend en coherent denksysteem dat een synthese maakt van spiritualiteit en natuurwetenschap, godsdienst en kosmologie, moraal en intellect. Het hoofdwerk van Thomas van Aquino, de Summa Theologiae (ca.1273), is een systematische samenvatting van de geloofsleer in drie omvangrijke delen. Er moest nog een vierde deel komen over sacramentenleer en eschatologie, maar daar is Thomas nooit aan toegekomen. Tot zijn andere bekende werken behoren zijn vijf godsbewijzen, vele Bijbelcommentaren en diverse verhandelingen.
Zijn geleerdheid en succes hebben Thomas van Aquino niet belet om een bescheiden man van gebed te blijven. In 1273, naar het einde van zijn leven, had hij tijdens het opdragen van de mis een mystieke ervaring. Daarna stopte hij met schrijven. Toen zijn secretaris bij hem aandrong om zijn werk weer op te pakken, zei hij: Alles is stro in vergelijking met wat ik gezien heb. Op zijn sterfbed zou hij zelfs gevraagd hebben om al zijn geschriften te verbranden omdat ze toch niet in staat zijn om het geheim van God ook maar enigszins te benaderen.
De theologie van Thomas van Aquino werd opnieuw bijzonder invloedrijk in de negentiende eeuw. Van 1880 tot 1960 domineerde het neothomisme het denken binnen de rooms-katholieke kerk. Paus Leo XIII (1810-1903) maakte in 1879 Aquino’s leer tot een verplicht onderdeel van de theologische studie. De dominantie van het neothomisme eindigde met het Tweede Vaticaanse Concilie (1962-1965).
Tegenover de karikatuur dat Thomas van Aquino een rationele, ongevoelige systeembouwer was, stelt Jozef Wissink dat zijn denken toch eerder ambachtelijk dan totalitair was. Thomas slaat starre godsbeelden stuk, daarin zit ook zijn blijvende en verrassende actualiteit.
‘Doorslaggevend is dat zijn denken doortrokken is van eerbied voor het geheim van God: alles begint en eindigt met de overgave van het denken aan het duister licht van God.’ Jozef Wissink
Thomas van Aquino is patroonheilige van de dominicanen, katholieke universiteiten, het katholiek onderwijs, theologen en studenten. Zijn bescherming wordt ook ingeroepen tegen onweer en bliksem.
Zijn feestdag is 28 januari.
Citaten van Thomas van Aquino
Verwondering is het verlangen naar kennis.
De mens is vrij binnen de grenzen van zijn rationaliteit.
Voor iemand die gelooft, is geen uitleg nodig. Voor iemand zonder geloof, is geen verklaring mogelijk.
Als het hoogste doel van een kapitein zou zijn, zijn schip te behouden, zou hij het voor altijd in de haven houden.
De mens is een spiritueel wezen, dat om werkelijk spiritueel te kunnen zijn, een lichaam nodig heeft.
Het is beter om te verlichten dan alleen maar te schijnen, om aan anderen contemplatieve waarheden over te brengen dan alleen maar om te contempleren.
Omdat we niet kunnen weten wat God is, maar alleen wat Hij niet is, kunnen we niet overwegen hoe Hij is, maar alleen hoe Hij niet is.
De waarheid van ons geloof wordt een punt van spot onder de ongelovigen als een katholiek, niet begaafd met de nodige wetenschappelijke kennis, als dogma presenteert wat volgens wetenschappelijk onderzoek onjuist is.
Vond je dit interessant? Deel dit artikel via Facebook of via e-mail.
Bronnen en meer weten
- Korte bio van Thomas van Aquino op Heiligen.net - KRO-NCRV - Historiek.net - Wikipedia
- Kritiek en actuele betekenis van Thomas van Aquino - Lucepedia
- Jozef Wissink. Thomas van Aquino: de actuele betekenis van zijn theologie. Meinema, 1998, ISBN 9789021137315, 254 pagina's. Bib - Tweedehands