En toch

Een Hollandse vriend vroeg me of ik de Bijbel kon samenvatten in drie woorden die ook nog eens de titel zouden kunnen vormen van bijvoorbeeld een Bijbelproject of een nieuwe Bijbelvertaling.

De hele Bijbelse boodschap samenpersen in drie woorden? Onmogelijk!

Toch liet die uitdaging mij niet los. Drie woorden? Je zou uiteraard kunnen denken aan de Drie-eenheid van 'Vader Zoon Geest'. Of de drie van Paulus, 'Geloof Hoop Liefde'. Mijn spontane vanzelfsprekendheden kregen van mezelf toch slechts een onvoldoende. Bij 'Vader Zoon Geest' lijkt het of de Bijbelse boodschap enkel over God gaat en niet over wat de mens hoort te zijn en te doen. Bij 'Geloof Hoop Liefde' lijkt alle aandacht uit te gaan naar de menselijke inspanningen. Ik moest daarentegen een titel vinden die de goddelijke genade en de menselijke vragen samenbrengt.

Ik heb er een behoorlijke tijd moeten op prakkeseren vooraleer ik een gedempt Eureka kon slaken en mijn vriend kon laten weten: Ik heb het. Mijn voorstel is: En toch... Dat ik nu ook weer niet zo zuinig met woorden had hoeven te wezen, was het sibillijnse antwoord uit Nederland.

Hij had drie woorden gevraagd en ik bezorgde er slecht twee: 'En toch...'

Neen, antwoordde ik, toch drie woorden: de drie puntjes zijn in wezen ook een woord. Een woord naar keuze van de lezer. Die puntjes staan voor een eindeloze reeks van hoopvolle Godsgeschenken ondanks. Daar gaat de Bijbel uiteindelijk over: dat, ondanks pijn en wanhoop, haat en vernieling, zonde en zwakte, lijden en dood, er hoop is, beterschap, liefde, vrede, barmhartigheid en verrijzenis.

• De mens valt altijd weer, en toch... mag hij opstaan.
• God lijkt afwezig, en toch... zal Hij er altijd weer zijn.
• We zijn zo vaak wanhopig, en toch... is er hoop.
• Het kwaad lijkt oppermachtig, en toch... wordt de tiran van de troon gestoten.
• Mensen kunnen zo hatelijk zijn, en toch... overwint altijd weer de verzoening.
• We doen ook altijd weer wat we niet willen, en toch... is er ook altijd weer vergeving.
• Oorlog heerst, en toch... wint de vrede.
• Ons leven is eindig, en toch... is er leven na de dood.
• Adam en Eva verliezen hun onschuld omdat ze het verschil tussen goed en kwaad willen kennen, maar ze krijgen de hele wereld om het uit te zoeken. In de strijd om te bepalen waarheen de mensheid moet evolueren, rondtrekkend of sedentair, doodt Kaïn zijn broer Abel, maar het teken op zijn voorhoofd behoedt hem voor weerwraak.

Mozes is weggelopen uit Egypte, maar in het geknetter van een brandende struik hoort hij God zeggen dat Hij er altijd zal zijn, wat Mozes ertoe brengt zijn volk uit Egypte weg te leiden. Mozes sterft aan de grens van het Beloofde Land, maar zijn volk voor wie hij de tocht door de woestijn organiseerde, mag het land beërven.  Het volk verwasemt in ballingschap en hangt de harp aan de wilgen, maar het keert terug en mag volop weer psalmen zingen. Elia geeft de moed op, maar ontwaakt gesterkt uit zijn slaap. Ook Jona wil liever niet profeteren en vlucht, maar hij wordt op het strand geworpen en neemt de boodschap aan.

Altijd weer bij elke crisis: En toch... Ook in het Nieuwe Testament.

Er is ogenschijnlijk geen eten om de hongerige massa te voeden, maar dan geschiedt het wonder van de solidariteit. De hebberige en corrupte Zacheüs verstopt zich vol schaamte, maar wordt door Jezus uit zijn boom genodigd en wordt een man van naastenliefde. Petrus verraadt Jezus, maar krijgt de opdracht om diens kerk te leiden.

De Heer zelf schreeuwt zijn Godverlatenheid uit, maar beveelt uiteindelijk zijn geest in de handen van de Vader. Jezus sterft aan het kruis, maar het graf is leeg. De leerlingen kruipen angstig bijeen in het cenakel, weg van de wereld en de wraak, maar gooien uiteindelijk de deuren open en preken vol overgave. Twee ex-volgelingen van Jezus druipen weg uit de stad om in de anonimiteit van hun dorp Emmaüs onder te duiken, maar nog voor het ochtend wordt, keren ze terug naar Jeruzalem.

En toch... ook voor ons.

Wat er gebeurt, hoe banaal het kwaad ook lijkt te worden, hoezeer geweld de overhand lijkt te hebben, de en-toch-belofte is het ultieme antwoord.

Ik ben met jullie, alle dagen, tot aan de voltooiing van deze wereld, aldus de slotzin van het Matteüsevangelie. L'espérance est un risque à courir. Niet zomaar koos de Franse journalist Jérôme Cordelier deze zin als titel van zijn boek over het Franse katholieke verzet tegen het nazisme. De hoop ondanks was de inspiratie en de kracht van hen die het risico aandurfden om hoopvol tegen de bezetter in te gaan.

En wij? Ook wij kunnen uit de kerkelijke en wereldlijke wanhoop geraken. Christenen kunnen, getroost en verankerd in het geloof in God, laten zien wat het betekent om te leven van die en-toch-hoop.