‘Troost maakt ons tot durvers in tijden van duisternis’

Geliefde broeders en zusters, goedendag!

We gaan verder met de catechese over de onderscheiding van de geest: hoe onderscheiden wat in ons hart, in onze ziel gebeurt. En na enkele aspecten van de droefheid te hebben overwogen – die duisternis van de ziel – gaat het vandaag over de troost, het licht van de ziel en een ander belangrijk element voor de onderscheiding. Men kan hem niet als vanzelfsprekend beschouwen, want hij kan blootstaan aan dubbelzinnigheden. We moeten goed verstaan wat troost is, zoals we getracht hebben goed te verstaan wat droefheid is. Wat is geestelijke troost? Het is een diepe ervaring van innerlijke vreugde, die het mogelijk maakt de aanwezigheid van God te zien in alle dingen.

Troost versterkt geloof en hoop en ook het vermogen om goed te doen.

De persoon die troost beleeft, geeft niet op wanneer moeilijkheden zich voordoen, omdat men een vrede ervaart die sterker is dan de beproeving. Het gaat om een grote gave voor het geestelijk leven en voor het leven als geheel. Deze inwendige vreugde beleven.

Druppel op een spons

Troost is een intieme beweging, die het diepste in onszelf raakt. Het schittert niet, maar is zacht, teder, als een druppel op een spons (cf. Sint-Ignatius van Loyola, Geestelijke Oefeningen, 335):de persoon voelt zich omhuld door de aanwezigheid van God, steeds met respect voor de eigen vrijheid. Nooit is het een valse druk die onze wil tracht te dwingen, het is ook geen vluchtige uitbundigheid. Integendeel. Zoals we gezien hebben kan ook het lijden – bijvoorbeeld omwille van eigen zonden - reden tot troost worden.

Vrede

Laten we denken aan de doorleefde ervaring van Sint-Augustinus wanneer hij met zijn moeder Monica spreekt over de schoonheid van het eeuwige leven; of aan de volmaakte blijdschap van de Sint-Franciscus – ook verbonden met een situatie die zwaar te verdragen was - en laten we aan talloze heilige mannen en vrouwen denken die grote dingen hebben gedaan, niet omdat zij zichzelf knap en bekwaam achtten, maar omdat ze ingepalmd waren voor de vredige zachtheid van Gods liefde. Het is de vrede in zichzelf die de heilige Ignatius vaststelde wanneer hij de levens der heiligen las.

Getroost zijn, is in vrede met God verkeren, ervaren dat alles in vrede geordend is, alles in harmonie in onszelf.

Het is de vrede die Edith Stein na haar bekering ervaart. Een jaar na haar doopsel schrijft zij: Terwijl ik mij overgeef aan dit gevoel, begint beetje bij beetje een nieuw leven mij te vervullen en – zonder enige inspanning van mijn wil – mij naar nieuwe engagementen te stuwen. Deze vitale toevloed lijkt te ontspringen aan een activiteit en geeft een kracht die niet van mij is en die, zonder enig geweld van mij, in mij werkdadig wordt (Psychologie en Geesteswetenschappen, Città Nova, 1996, 116). Met andere woorden waarachtige vrede is een vrede die in ons goede gevoelens doet opbloeien.

Hoop

Troost heeft op de eerste plaats betrekking op de hoop, zij is op de toekomst gericht, zet op weg, maakt het mogelijk initiatieven te nemen die tot dan toe werden uitgesteld of zelfs niet overwogen, zoals het doopsel bij Edith Stein. Troost is een vrede, maar niet om stil te blijven zitten en ervan te genieten, neen, troost geeft je vrede, trekt je naar de Heer en zet je op weg om dingen te doen, goede dingen te doen. In tijden van troost, wanneer we getroost zijn, bekruipt ons de neiging om veel goed te doen, altijd. Wanneer het daarentegen tijd van de droefheid is, bekruipt ons de neiging ons in onszelf op te sluiten en niets te doen. Troost dringt je vooruit, ten dienste van anderen, van de samenleving, van mensen. Geestelijke troost is niet 'stuurbaar' – je kan niet zeggen en nu moet de troost komen, neen, hij is niet stuurbaar - men kan hem niet naar believen programmeren. Het is een gave van de Heilige Geest: het maakt een vertrouwdheid met God mogelijk waardoor de afstand lijkt te verdwijnen.

Troost is spontaan

De heilige Teresia van het Kind Jezus ging op veertienjarige leeftijd naar Rome. Bij het bezoek aan de basiliek van het Heilig Kruis van Jeruzalem, poogde zij de nagel, een waarmee Jezus gekruisigd werd en die daar vereerd wordt, aan te raken. Teresia ervaart deze waaghalzerij als een uiting van liefde en vertrouwen. Zij schrijft: Ik was werkelijk te gedurfd. Maar de Heer ziet de bodem van de harten, weet dat mijn bedoeling zuiver was (…) Ik ging met Hem om als een klein meisje dat denkt dat ze alles mag en de schatten van vader als haar eigendom beschouwt (Autobiografisch manuscript, 183). Troost is spontaan, brengt je ertoe alles spontaan te doen, als waren we kindjes. Kindjes zijn spontaan en troost brengt je ertoe spontaan te zijn met zachtheid, met zeer grote vrede. Een meisje van veertien geeft ons een schitterende beschrijving van geestelijke troost: een gevoel van tederheid voor God ervaren dat ons tot durvers maakt in het verlangen aan het leven zelf deel te nemen, te doen wat Hem behaagt, omdat we ons vertrouwd voelen met Hem; we ervaren zijn woning als ons huis, we voelen ons aanvaard, bemind en genezen. Met deze troost wijkt men niet voor de moeilijkheden. Inderdaad, met dezelfde durf zal Teresia aan de paus toelating vragen om in de Karmel in te treden ofschoon ze veel te jong is. Maar ze zal verhoord worden. Wat wil dit zeggen?

Het wil zeggen dat troost ons tot durvers maakt in tijden van duisternis, van droefheid.

Wanneer we denken: Ik ben niet bekwaam dat te doen. Droefheid drukt je neer, doet je alles donker inzien. Neen, ik kan het niet aan, ik zal het niet doen. In tijden van troost zie je dezelfde zaken verschillend en zeg je: Neen, ik ga verder, ik zal het doen. Maar, ben je zeker? Ik voel de kracht van God en ga verder. Zo stuwt troost je tot verder gaan en dingen te doen waartoe je in tijden van droefheid niet bekwaam bent. Hij brengt je tot de eerste stap . Dat is het mooie van troost.

Valse troost

Maar laten we voorzichtig zijn. We moeten goed onderscheiden tussen de troost die van God komt en de valse vormen van troost. In het geestelijke leven gebeurt iets dat gelijkt op wat in de menselijke productie gebeurt: er zijn de originelen en er zijn de nabootsingen. Als de waarachtige troost als een druppel op een spons is, zacht en innig, dan zijn de nabootsingen luidruchtiger en opvallender, strovuren, zonder inhoud en die ertoe leiden dat men op zichzelf terugplooit en niet bekommerd is om de anderen.

Valse troost laat uiteindelijk leegte na, afstand van de kern van ons bestaan.

Om deze reden zijn wij, wanneer we ons gelukkig, in vrede voelen, in staat om gelijk wat te doen. Maar verwar vrede niet met vluchtig enthousiasme want enthousiasme is er vandaag, dan verdwijnt het en is er niet meer.

Baatzucht

Om deze reden moet men onderscheiding beoefenen, ook als men zich getroost voelt. Valse troost kan een gevaar worden als we hem zoeken als doel op zich, obsessief en met vergeten van de Heer. Zoals de heilige Bernardus zou zeggen, men zoekt de troost van God en niet de God van de troost.

Wij moeten de Heer zoeken en de Heer troost ons door zijn aanwezigheid. Hij troost ons en doet ons verder gaan.

Niet God zoeken die ons daarenboven troost brengt: neen, dat kan niet, daarvoor kunnen we geen belangstelling koesteren. Dat is de dynamiek van de kindjes waarover we vorige keer spraken, die naar ouders zoeken uitsluitend om van hen dingen te krijgen, maar niet om henzelf. Het gaat om belangen. Vader, moeder. Dat doen kindjes. Zij kunnen het spel spelen. Wanneer het gezin verdeeld is, hebben ze de gewoonte hier te zoeken en dan daar te zoeken. Dat is niet goed. Het is geen troost, maar baatzucht. Ook wij lopen het gevaar de relatie met God op kinderachtige wijze te beleven, door haar te herleiden tot ons belang, door God te herleiden tot een voorwerp van ons gebruik en verbruik en het mooiste geschenk te verliezen dat Hijzelf is. Zo gaan we verder in ons leven dat zich afspeelt tussen de troost van God en de droefheid om de zonde in de wereld wel wetend te onderscheiden wanneer het om een troost van God gaat, die je vrede geeft tot op de bodem van je ziel en wanneer het gaat om een vluchtig enthousiasme dat niet slecht is, maar ook niet de troost van God is.

Ontdek de hele catechese over onderscheiding

• Vertaling uit het Italiaans: Marcel De Pauw msc
• Lees alles van paus Franciscus op Kerknet.