Verrijzenisgeloof helpt de dood zonder angst in de ogen te kijken

Geliefde broeders en zusters, goedendag!

In de vorige catechese, geïnspireerd door de figuur van de Heilige Jozef, hebben we nagedacht over de gemeenschap van de heiligen. Vanuit dit uitgangspunt zou ik vandaag de voortdurende bijzondere verering willen uitdiepen van het christenvolk voor de Heilige Jozef als patroon van de goede dood. Deze verering is ontstaan uit het feit dat Jozef gestorven is, bijgestaan door Maria en door Jezus voordat deze de woning in Nazaret verliet. Het gaat niet om historische gegevens. Maar omdat men Jozef niet meer in het publieke leven ziet optreden, denkt men dat hij in Nazaret overleden is, bij zijn gezin. En dus, om hem te begeleiden naar de dood waren er Jezus en Maria.

Behoeder van de stervenden

Paus Benedictus XV schreef een eeuw geleden door Jozef gaan we rechtstreeks naar Maria en door Maria naar de ‘oorsprong van alle heiligheid’, en dat is Jezus. Zowel Jozef als Maria helpt ons op weg naar Jezus. En bij het aanmoedigen van de vrome gebruiken ter ere van de Heilige Jozef, beval hij er één in het bijzonder aan. Hij zei het aldus: Omdat hij terecht gehouden wordt voor de meest werkzame behoeder van de stervenden, gesteund door de bijstand van Jezus en van Maria, zal het de zorg van de Herders zijn … die vrome verenigingen te steunen en te bevorderen die in het leven zijn geroepen om de hulp van Jozef voor de stervenden af te smeken, zoals die ‘van de goede dood’, van ‘de overtocht van de Heilige Jozef’ en ‘voor de stervenden’ (Motu proprio Bonum sane, 25 juli 1920). Dat waren de verenigingen van die tijd.

Donkere deur van de dood

Geliefde broeders en zusters, misschien denkt men dat deze taal en dit thema slechts erfgoed van het verleden is. Maar, onze relatie met de dood ligt nooit in het verleden, ze is altijd aanwezig. Emeritus paus Benedictus zei, over zichzelf sprekend, enkele dagen geleden: Ik sta voor de donkere deur van de dood. Het is goed paus Benedictus die 95 is geworden te danken voor de helderheid waarmee hij ons dit zegt: Ik sta voor de duisternis van de dood, voor de donkere deur van de dood. Een goede raad geeft hij ons! De zogenaamde cultuur van het 'welzijn' tracht de werkelijkheid van de dood uit te bannen, maar op dramatische wijze heeft de pandemie van het coronavirus hem weer duidelijk gemaakt. Het was vreselijk. Overal was er de dood. Veel broeders en zusters hebben dierbaren verloren zonder hen nabij te kunnen zijn. Dat heeft het nog moeilijker gemaakt de dood te aanvaarden en te verwerken. Een verpleegster vertelde mij dat een grootmoeder, stervende aan covid, zegde: Ik zou mijn dierbaren willen groeten alvorens heen te gaan. De moedige verpleegster heeft dan de telefoon genomen en haar doorverbonden. De tederheid van dat heengaan …

Ondanks deze feiten, tracht men de gedachte aan onze eindigheid te verdrijven vanuit de illusie dat men op die wijze aan de dood de macht zou ontnemen en de angst verjagen.

Maar het christelijk geloof is geen manier om de angst voor de dood uit te drijven. Veeleer helpt het ons de dood aan te pakken. Vroeg of laat gaan we allen door die deur.

Christus’ verrijzenis

Het ware licht dat het mysterie van de dood verlicht komt van de verrijzenis van Christus. Dat is het licht. De Heilige Paulus schrijft: En als wij verkondigen dat Christus uit de doden is opgestaan, hoe kunnen dan sommigen onder u beweren, dat er geen opstanding van de doden bestaat? Als er geen opstanding van de doden bestaat, is ook Christus niet verrezen. En wanneer Christus niet is verrezen, is onze prediking zonder inhoud en uw geloof eveneens. (1 Kor 15,12-14). Er bestaat één zekerheid: Christus is opgestaan,

Christus is verrezen, Christus leeft in ons midden. Dat is het licht dat ons te wachten staat achter die duistere deur van de dood.

Een lijkwade heeft geen zakken

Geliefde broeders en zusters, alleen vanuit het geloof in de verrijzenis kunnen we ons wagen tot aan de afgrond van de dood zonder door angst overmand te worden. Dat niet alleen. We zijn bij machte aan de dood een positieve functie toe te kennen. Inderdaad, denken aan de dood, verlicht door het mysterie van Christus, helpt om heel het leven met nieuwe ogen te bekijken. Achter een lijkwagen heb ik nog nooit een verhuiswagen gezien. We gaan alleen. Met niets in de zakken van de lijkwade. Want een lijkwade heeft geen zakken. Dat is de eenzaamheid van de dood. Echt waar, achter een lijkwagen heb ik nog nooit een verhuiswagen gezien.

Verzamelen heeft geen zin als we eens sterven. Wat we moeten verzamelen is liefde, het vermogen om te delen, het vermogen om niet onverschillig te blijven voor de noden van anderen.

Met andere woorden, welke zin heeft het met een broeder of zuster te twisten of met een vriend, een familielid, een broeder of zuster in het geloof als we op een goede dag zullen sterven? In het aanschijn van de dood krijgen veel vragen een andere draagwijdte. Sterven is goed, maar verzoen je zonder rancune na te laten en zonder spijt! Ik wil deze waarheid herhalen: allemaal zijn we op weg naar die deur, allemaal.

Het Evangelie zegt dat de dood komt als een dief, zo zegt het Jezus.

Hij komt als een dief en hoe we zijn komst ook onder controle willen houden, eventueel door onze eigen dood te programmeren, toch blijft hij een werkelijkheid waarmee we rekening moeten houden en waarover we keuzen moeten maken.

Geen therapeutische hardnekkigheid

Voor ons christenen blijven twee overwegingen belangrijk. De eerste: we kunnen de dood niet vermijden. Daarom is, na alles wat menselijkerwijze mogelijk is gedaan te hebben om een zieke te verzorgen, therapeutische hardnekkigheid immoreel. (cf. Catechismus van de Katholieke Kerk, n. 2278). Zoveel wijsheid ligt in die uitspraak van het godsvolk, van eenvoudige mensen: Laat hem in vrede sterven, Help hem in vrede sterven! 

De dood niet veroorzaken noch helpen

De tweede overweging betreft de kwaliteit van de dood zelf, de kwaliteit van het lijden, de pijn. Inderdaad, we moeten dankbaar zijn voor alle hulp die de geneeskunde tracht te bieden opdat, door de zogenaamde palliatieve zorgen, elke mens, die aan het laatste deel van het eigen levenstraject begint, dat op de meest menselijk mogelijke wijze kan doen. We moeten echter op onze hoede zijn om deze hulp niet te verwarren met afwijkingen die onaanvaardbaar zijn omdat ze tot doden voeren.

We moeten naar de dood begeleiden, maar niet de dood veroorzaken of hulp bieden bij gelijkwelke vorm van zelfdoding.

Ik herinner eraan dat het recht op zorg en op zorg voor allen de voorrang geniet zodat ook de zwaksten, bijzonder de bejaarden en zieken, niet uitgesloten worden.

Leven is een recht. De dood niet. Die wordt aanvaard, maar niet toegediend.

Dit ethisch beginsel geldt voor allen, niet slechts voor christenen of gelovigen. Ik wil hier een maatschappelijk, werkelijk probleem onderlijnen. Het 'plannen' – ik weet niet of dit het juiste woord is – versnellen van het sterven van bejaarden. Vaak ziet men in een bepaalde laag van de samenleving dat aan bejaarden, omdat ze de middelen niet bezitten, minder geneesmiddelen worden toegediend dan die waaraan ze behoefte hebben. Dat is onmenselijk. Dat is niet hen helpen, maar hen zo snel mogelijk naar de dood voeren. Dat is niet menselijk en ook niet christelijk. Bejaarden moeten verzorgd worden als het kostbaarste bezit van de mensheid. Zij zijn onze wijsheid. Ook als ze niet praten en zonder besef leven, zijn ze hoe dan ook symbool van de menselijke wijsheid. Zij zijn het die voor ons de weg hebben gebaand en ons zoveel moois hebben nagelaten, zoveel herinneringen, zoveel wijsheid. Asjeblieft sluit bejaarden niet op, versnel niet de dood van de bejaarden.

Een bejaarde strelen is dezelfde hoop als het strelen van een kindje omdat het begin en het einde van het leven steeds een mysterie is, een mysterie dat moet geëerbiedigd worden, begeleid, verzorgd, bemind.

'Goede dood'

Moge de Heilige Jozef ons helpen het mysterie van de dood op de best mogelijke wijze te beleven. Voor een christen is de goede dood de ervaring van de barmhartigheid van God, die ons nabij is ook op het laatste ogenblik van ons leven. Ook in het Weesgegroet vragen aan Onze-Lieve-Vrouw ons nabij te zijn in het uur van onze dood. Daarom zou ik deze catechese willen besluiten met een gebed tot Onze Lieve-Vrouw voor alle stervenden, voor hen die op het punt staan die donkere deur door te gaan en voor de gezinsleden die in rouw verkeren. Laten we samen bidden: Weesgegroet Maria …

• Vertaling uit het Italiaans: Marcel De Pauw msc
• Lees alles van paus Franciscus op Kerknet.