Wat vieren we op Witte Donderdag?
De andere dagen van het paastriduüm zijn Goede Vrijdag en Stille Zaterdag. Christenen herdenken dan het lijden, de dood en verrijzenis van Jezus.
Waarom spreken we over Witte Donderdag?
De liturgische kleur van Witte Donderdag is wit.
Wit staat voor goed, vreugdevol, rein en heilig. Dat past heel goed bij Witte Donderdag, de dag waarop Jezus de eucharistie en het priesterschap heeft ingesteld.
De vreugde van Witte Donderdag is tegelijk vermengd met diepe droefheid omdat na het Laatste Avondmaal het lijdensverhaal van Jezus begint.
Wat betekent Witte Donderdag in het Nieuwe Testament?
De laatste maaltijd van Jezus met zijn leerlingen is niet zomaar een doordeweekse maaltijd.
Volgens de evangelisten Matteus, Marcus en Lucas viert Jezus de vooravond van het joodse paasfeest, Pesach of Pascha.
De joodse gemeenschap gedenkt dan de bevrijding uit de slavernij, die het volk van Israël in Egypte doormaakte.
Tijdens het Laatste Avondmaal deelt Jezus met zijn leerlingen ongedesemd Pesachbrood. Dat was de normale gang van zaken. Maar dan doet hij iets bijzonders: hij noemt dit brood zijn lichaam. Hij wil daarmee aangeven dat hij zichzelf geeft aan de mensen. Zo geeft Jezus aan dat hij alle mensen uit de slavernij van de zonden zal leiden.
Jezus laat ook wijn rondgaan en noemt die zijn bloed. In het joodse Pesach is het bloed van het paaslam teken van het Verbond dat God sloot met zijn volk dat hij wegleidde uit Egypte. Door de wijn bij het Laatste Avondmaal zijn bloed te noemen, toont Jezus zichzelf als het nieuwe paaslam. Hij doet dat door de bekende instellingswoorden te spreken:
‘Neem en eet, dit is mijn lichaam.’ Ook nam Hij een beker, sprak het dankgebed uit en gaf hun die met de woorden: ‘Drink er allen uit, want dit is mijn bloed van het verbond, voor velen uitgeschonken tot vergeving van zonden.’ (Mt 26, 26-28)
Vandaag het verleden gedenken om toekomst mogelijk te maken
Met deze woorden stelt Jezus het sacrament van de eucharistie in. Hij geeft zijn leerlingen de opdracht de maaltijd op dezelfde wijze te blijven herhalen tot zijn wederkomst, om Hem te gedenken: Blijf dit doen om Mij te gedenken (1 Kor 11, 24).
In dat gedenken zit de sleutel tot het verstaan van Witte Donderdag. De joden gedenken in het paasmaal dat God hen uit Egypte leidde en hen nu redt en hen telkens weer zal redden. Door zelf het lam te worden, zegt Jezus dat hij Gods reddende kracht is.
De eucharistie is dus meer dan een herinnering: de reddende God komt in Jezus telkens opnieuw onder ons, net zoals toen, en zal dat telkens weer doen.
Daarom is Witte Donderdag een dag van hoop en toekomst. De voetwassing, die in het evangelie van Johannes het instellingsverhaal vormt, geeft nog een extra dimensie aan die betekenis:
deze God is een dienende God. Hij is geen heerser, maar een dienaar van de mensen.
Verraden door een vriend
Volgens het Nieuwe Testament wordt Jezus in diezelfde nacht in de hof van Getsemané verraden door Judas Iskariot, één van zijn leerlingen. Judas levert Jezus voor 30 zilverlingen uit aan de joodse religieuze leiders in Jeruzalem (Mt 26, 47-56). Zij beschuldigen Jezus van godslastering omdat hij zich Gods zoon noemde en in Gods naam zonden vergaf.
Na de overval in de hof van Getsemané wordt Jezus door de joodse hogepriester Kajafas verhoord en daarop door de Romeinse stadhouder Pontius Pilatus ter dood veroordeeld.
Hoe vieren katholieken Witte Donderdag?
Het tabernakel is bij het begin van de avondmis op Witte Donderdag volledig leeg. De kerk wil het Heilig Sacrament namelijk ontvangen alsof het pas is ingesteld. Als een tabernakel hosties bevat, brandt de rode godslamp.
Het tabernakel is op Witte Donderdag leeg en dus is de godslamp gedoofd. Dat zal zo blijven tot aan de paaswake.
Tijdens het Gloria luiden de klokken en altaarbellen nog even op volle kracht. Daarna blijven ze, net als het orgel, stil tot Pasen.
Na het evangelie wast de priester de voeten van 12 gelovigen.
Zij symboliseren de apostelen. In dit gebaar - dat de evangelist Johannes beschrijft (Joh 13, 1-17) - toont Jezus hoe hij tot op het einde dienstbaar wil zijn aan zijn vrienden. Zij worden op hun beurt ook opgeroepen om dienstbaar te zijn aan anderen.
Het Allerheiligste - het lichaam van Christus - wordt na de communie in een ciborie naar een zijaltaar gebracht. Op het einde van de viering is er deze keer geen wegzending en zegen. Wie wil, kan nog enige tijd in de kerk blijven om voor het tabernakel te bidden en te waken. Zo geven gelovigen gevolg aan het verzoek van Jezus aan zijn apostelen om samen met hem op de Olijfberg te blijven bidden. Het lukte de leerlingen evenwel niet om wakker te blijven.
Tot op Goede Vrijdag worden na de mis alle kruisbeelden uit het kerkgebouw verwijderd of onzichtbaar gemaakt met een doek.
Wat betekent Witte Donderdag voor christenen vandaag?
Tijdens de nacht waarin Jezus zou sterven, viel alles in duigen: Judas verraadde hem, zijn leerlingen liepen weg, Petrus verloochende hem.
Op de vooravond, op het ogenblik dat geen enkele toekomst nog mogelijk lijkt, stelt Jezus een ongelooflijk teken van geloof, hoop en liefde.
Hoe slecht het leven ook loopt, elke keer wanneer christenen eucharistie vieren, keren ze terug naar dit donkerste moment uit het leven van hun Heer. Net dan geeft Jezus zich totaal en voor altijd aan de mensen.
De hele Jezus, met zijn leven, woorden, lijden, dood en verrijzenis komt in brood en wijn aanwezig voor de gelovigen.
Die aanwezigheid is de kern van het christelijk geloof. In Christus woont God onder ons. Kerkvader Augustinus zegt daarover: Jezus geeft zichzelf aan ons als voedsel en zo worden wij een deel van hem. Eucharistie vieren is daarom de bron en het hoogtepunt van alle kerkelijke leven.
De eucharistie roept christenen ook op om net als Jezus dienstbaar te zijn aan anderen, om hun leven en werk in diepe menselijkheid te beleven.
De rechtstreekse link met sociale rechtvaardigheid wordt zo overduidelijk ...