Vlaamse dominicanen vieren 800ste verjaardag

Vandaag zaterdag om 10.30 uur vindt in de Antwerpse Sint-Pauluskerk met bisschop van Antwerpen Johan Bonny en de algemene overste van de orde Bruno Cadoré de slotviering plaats van het jubileum van de dominicanen. De Sint-Pauluskerk is de enige dominicaner kerk in ons land die de Franse Revolutie heeft overleefd. In de eucharistieviering zijn de Missa dominicana festiva van Mark Joly, het O Lumen van Solange Labbé et het O Sacrum Convivium van Dominique Lawalrée voor het eerst te horen. De drie componisten schreven speciaal voor deze gelegenheid muziek voor orgel, koor en hoorn.

Domingo de Guzmán

De dominicaner orde werd achthonderd jaar geleden gesticht als de predikbroeders. De eerste gemeenschap werd in 1215 in de Franse stad Toulouse door de Spaanse bedelmonnik Domingo Núñez de Guzmán (1170-1221) gesticht. Een jaar later werd de orde erkend door paus Honorius III. Hij gaf in 1218 bisschoppen de aanbeveling om de orde in hun bisdom te verwelkomen. In 1220 vond in de Italiaanse stad Bologna een eerste kapittel plaats.

De orde legt zich toe op de verdieping, verdediging en verspreiding van het katholieke geloof door prediking, onderwijs, communicatiemedia en missionering. De stichting van de predikbroeders vond plaats ten tijde van de opmars van de ketterse bewegingen van de waldenzen en katharen, die fel reageerden op de weinig evangelische levenswijze van de clerus en wantoestanden in de katholieke Kerk. De Guzmán nam hun streven naar een sobere levenswijze over, maar probeerde hen tot andere ideeën te brengen. 

De dominicanen en de begijnenbeweging

De dominicanen kenden op korte tijd een enorme expansie. In ons land kwamen er twee kloosters kort na de dood van de stichter: een in Gent en een in Leuven. Daarna vestigden dominicanen zich in Brugge en in 1244 ook in Antwerpen. Op het einde van de dertiende eeuw waren er twaalf kloosters van de dominicanen in ons land. Dominicanen uit Gent oefenden bovendien een beslissende invloed uit op de ontwikkeling van de begijnenbeweging, vrome vrouwen die zich van het begin van de dertiende eeuw in gemeenschappen met een eigen regel verenigden, zonder eeuwige geloften.

Reformatie en Contrareformatie

In de eeuwen die volgden kenden de dominicanen, die door de felheid waarmee zij het geloof verdedigden de bijnaam de honden van God kregen, periodes van bloei en verval. De orde was prominent aanwezig in de strijd tegen de lutheranen en calvinisten en speelde een voorname rol in de inquisitie. Het fanatisme zorgde ervoor dat hun kloosters en kerken een van de eerste en voornaamste doelen waren bij de calvinistische Beeldenstorm. In Gent werd bijna de volledige inhoud van de kloosterbibliotheek in de Leie gegooid. De dominicanen vervulden daarna vanuit de Antwerpse Sint-Pauluskerk, waar vandaag de 800ste verjaardag wordt gevierd, een voortrekkersrol in de Contrareformatie. Met de Franse revolutie brak een nieuwe donkere periode aan. De kloosters werden verkocht en tegen 1814 was de orde bijna volledig verdwenen in heel Europa. 

Heropbloei en volksmissies

In 1835 werd vanuit het klooster van de dominicanen in Gent de heropbloei ingezet. In 1912 kregen Belgische dominicanen een eigen missiegebied in Belgisch Congo. De orde zette zich in voor de verspreiding van zowel het gesproken als het gedrukte Woord en lag mee aan de basis van het parochieblad Kerk en Leven.

Bekend waren de vastenpredikaties in Vlaamse parochiekerken en de volksmissies. Het elan van ijveraars voor God en de aantrekkingskracht die dat meebracht voor nieuwe roepingen bleef behouden tot na het Tweede Vaticaans Concilie. Maar daarna ontsnapte ook de orde niet aan de teloorgang van het kloosterleven in het mee door de dominicanen ooit zo vrome Vlaanderen.

Vandaag zijn er 6.000 dominicanen wereldwijd. In ons land zijn zij actief in Brussel, Gent, Knokke-Heist, Leuven, Luik, Louvain-la-Neuve en Schilde. Er zijn dominicanessen actief in Brussel, Namen en Brugge. Sinds 2015 vormen de broeders van beide landsdelen één provincie om aldus beter de uitdagingen van onze tijd aan te kunnen.

Bestel het boek Predikbroeders in woord en daad, over de geschiedenis van de dominicanen in Vlaanderen.