Vredesvrouw Elien Spillebeen viert Internationale Vrouwendag

In 2008 trok je voor het eerst naar Butembo in Noord-Kivu. Je ging er meteen drie maanden wonen. Wat waren je eerste indrukken?

Elien Spillebeen • Ik kwam er precies zeven jaar geleden aan, op 8 maart, Internationale Vrouwendag dus. Toen wist ik niet eens van het bestaan van zo’n dag af. Maar de vrouwen in Noord-Kivu duidelijk wel.

Honderden vrouwen dansten door de straten. De mannen aan de zijkant moedigden hen aan.

Er werd gelachen, het was een feest. Meteen een ontnuchtering voor de bevooroordeelde westerling die ik was.

Ik was bezig aan een case study voor mijn thesis in de politieke en sociale wetenschappen. In een conflictgebied onderzoeken in welke mate de bevolking zelf kan instaan voor haar voedsel, dat was de bedoeling. Oost-Congo was een interessante plek. Al twintig jaar conflict en een vruchtbare bodem…

Van Butembo wist ik wel dat Human Rights Watch het de gevaarlijkste plek ter wereld voor vrouwen noemt. Ik verwachtte me er dan ook aan slachtoffers te ontmoeten. De vrouwen daar zijn de speelbal van verschillende gewapende groepen, die kunnen blijven begaan omdat de internationale gemeenschap de grondstoffen goedkoop uit de grond wil halen. Maar meer dan slachtoffers vond ik weerbare en dappere vrouwen.

Inmiddels ben je al vier keer terug geweest en maakte je de documentaire ‘Backup Butembo’.

Elien Spillebeen • Na die eerste drie maanden bleef ik enorm op mijn honger zitten. Ik had nog zo veel vragen voor de mensen in Butembo. Hoe doen die vrouwen het om overeind te blijven? Om de kinderen van hun verkrachters graag te zien? Om nieuwe structuren op te bouwen en elkaar te helpen? Waarom hebben we in het Westen zo’n eenzijdig beeld van de mensen hier?

Thuis spaarde ik al mijn verlof op en vertrok zo gauw ik kon opnieuw met pen en papier. Ik bezocht alle vrouwenverengingen. En zo rijpte het plan om een documentaire te maken, waarin ik deze ongelooflijk dappere vrouwen eerlijker zou portretteren.

Omdat ik de vertrouwensband met de mensen niet wou verstoren door een cameraploeg binnen te loodsen, heb ik alles zelf gefilmd met een kleine camera.

Ik voelde me inmiddels zo thuis in Butembo, dat ik doodgemoedereerd mijn camera liet draaien toen plotseling een groep Mai-mairebellen voorbij gemarcheerd kwam. Ik stak mijn hand nog op om hen te groeten: Djambo! Ze groetten eenvoudigweg terug. Crazy.

Hoe heeft Butembo jou als mens veranderd?

Elien Spillebeen • Dat je er zo hartelijk onthaald wordt, doet soms de gruwel vergeten die deze vrouwen allemaal meemaakten. Als je dan een tijd meedraait in een opvangcentrum zoals Fepsi, nota bene door enkele vrouwen zelf met hun eigen centen opgericht, dan weet je het wel weer.

Deze vrouwen hebben mij geïnspireerd met hun kracht. Ze deden me beseffen dat ik meer kon doen.

Intussen richtte ik een vzw op, Mama Kivu, die de projecten van deze moedige vrouwen mee ondersteunt. In de documentaire zit het verhaal van Jocelyne, een jonge vrouw met een zoon van elf. Ze vond een uitlaatklep in het vrouwenvoetbal. Het was haar droom om een competitie op te starten. Nu zijn er zes ploegen die aan competitie doen. We maken samen die droom waar. Op dit moment richten we een huis in voor patiënten die niet terug naar huis kunnen. Totnogtoe werden zulke patiënten door het personeel zelf thuis opgevangen.

Ik ben deeltijds gaan werken om tijd te hebben voor Mama Kivu. Het is een kleine financiële opoffering, maar het schenkt me echt voldoening.

Heb je ondertussen een antwoord op de vraag hoe die vrouwen telkens weer de moed vinden om puin te ruimen?

Elien Spillebeen • Een van mijn vriendinnen zegt het in de documentaire: We hebben maar 1 wapen, la force de l'amour. Ze halen veel kracht uit hun geloof en hun kerkgemeenschap, moeilijk te begrijpen voor mensen als ik, uit een geseculariseerde samenleving.

• Steun Mama Kivu
• Bekijk de documentaire van Elien Spillebeen in Vranckx