Van Ypersele: Bid niet voor aarde (wel voor het leven op aarde)

Er hoeft geen tekeningetje meer bij: extreme weersomstandigheden, groeiende sociale ongelijkheid, vernietiging van ecosystemen en uitsterving van soorten, roofbouw op natuurlijke hulpbronnen. Ons maatschappijmodel kraakt.

Van 1 tot 4 oktober vindt een bijeenkomst plaats van Rechtvaardigheid en Vrede, een Europees katholiek netwerk van organisaties voor solidariteit en ecologie. Thema van het vierdaagse congres is Integrale ecologie: op zoek naar antwoorden op de sociale en ecologische crisis. Op de openingsconferentie nam onder meer klimaatexpert Jean-Pascal van Ypersele (UCLouvain) het woord. We konden hem kort voordien interviewen.

Welke rol kunnen religies spelen in de bescherming van de planeet?

Jean-Pascal van Ypersele • Een heel belangrijke rol, zonder twijfel. Religies en de zogenaamde faith based communities zoals Netwerk Rechtvaardigheid en Vrede (NRV) kunnen mensen motiveren op de langere termijn en voorbij het directe eigenbelang.

Het heeft lang geduurd voordat de kerk heel haar gewicht mee in de schaal wierp, maar nu draagt ze echt wel haar steentje bij. Het is zonder meer goed dat mensen spiritueel gemotiveerd worden om van de planeet te houden. Zelf heb ik ook veel inspiratie gehaald uit de encycliek Laudato Si’.

Wat kunnen religieus geïnspireerde organisaties nog meer doen voor het klimaat? 

Er valt nog zoveel te doen! Wat de kerk zeker kan doen, is platformen en plekken creëren waar mensen en groepen elkaar kunnen vinden en bemoedigen om samen actie te ondernemen voor het behoud van al het leven op aarde.

Al te vaak blijven mensen alleen met hun bezorgdheid en dan dreigt het fatalisme.

Blijf niet alleen, sla de handen in elkaar en doe je voordeel met de ervaringen van anderen! In januari 2020 was ik in het Vaticaan. Ik maakte er kennis met haar Actieplatform voor het klimaat. Een heel goed initiatief dat mensen wereldwijd bijeenbrengt om ervaringen en ideeën uit te wisselen en nog meer actie te ondernemen. Dat is een heel mooie evolutie.

Veel mensen stellen hun hoop op technologische vernieuwingen. Wat verwacht u daarvan?

De belangrijkste toepassingen die ons kunnen helpen om CO2-neutraal te worden, kennen we al. Daarvoor is geen spitstechnologie nodig. Het energiezuinig maken van woningen en grote gebouwen, bijvoorbeeld. We weten hoe dat moet. Of neem de elektrische fiets, een fantastische uitvinding!

Was de term integrale ecologie nieuw voor u toen paus Franciscus er een lans voor brak in zijn encycliek?

Het idee dat alles verbonden is, bestond natuurlijk al. Maar de paus heeft het concept wel breed ingang doen vinden.

Mij ligt sociale gerechtigheid even nauw aan het hart als de klimaatproblematiek.

Toen ik student was in Louvain-la-Neuve, heb ik er een lokale afdeling van Amnesty International mee helpen oprichten.

Laudato Si’ heeft een enorme weerklank gekregen in de wereld, lang niet alleen bij christenen. De encycliek heeft veel mensen aan het denken gezet.

Wat is volgens u het nut van een Werelddag van gebed voor de schepping?

Voor de aarde moet je niet bidden. De aardkluit is een onbezield object dat rond de zon draait en dat altijd zal blijven doen. Het is het leven op aarde dat in gevaar is. Een gebed voor al wat bedreigd wordt door onze levensstijl en ons wegwerpgedrag, is zeker geen overbodige luxe.

Het klimaat heeft actie nodig, maar ook reflectie en het verruimen van je hart. Dat is wat het gebed doet: je hart verruimen.

Wie is Jean-Pascal van Ypersele (64)?

• nam in 1979, tien jaar voor de oprichting van het Intergovernmental Panel on Climate Change, als 22-jarige student deel aan de eerste grote internationale conferentie over het klimaat in Genève
• behaalde grootste onderscheiding voor zijn doctoraat over de rol van CO2 in de opwarming van de aarde
• in 1995 enige Belgische afgevaardigde op een vergadering van het IPCC in Madrid
• in 2008 verkozen tot ondervoorzitter van het IPCC
• mederedacteur van de verklaring van de ethische principes rond klimaatverandering (UNESCO)
• lid van een commissie van 15 wetenschappers die de vooruitgang van de doelen voor een duurzame ontwikkeling van de VN opvolgt
• wetenschappelijk raadgever van de premier van Fiji in het kader van het voorzitterschap van de COP23
• professor in Milieuwetenschappen aan de UCLouvain in Louvain-la-Neuve
• co-auteur van In het oog van de klimaatstorm, EPO, 2018