Studiedag Relatie-opbouw moslim-christen - 30 mei 2023

Jan De Volder die de leerstoel religie, conflict en vrede aan de KULeuven verzorgt en betrokken is via de Sint-Egidiusgemeenschap bij de interreligieuze dialoog, opende de dag met een historisch overzicht van de dialoog moslims-christenen. Is deze dialoog zijn kinderschoenen al ontgroeid?, zo vroeg hij zich af.

In België waren de eerste migranten katholiek (Italianen, Spanjaarden, Portugezen en Polen). Pas vanaf 1960 komen er gastarbeiders uit Marokko en Turkije en uitTunesië en Algerije. Over het culturele-religieuze verschil wordt weinig nagedacht. De eerste contacten zijn stek caritatief. Het gaat om arme mensen, die vaak laaggeschoold zijn en slecht gehuisvest. Toch schrijven de Belgische bisschoppen al in 1973 een brief met een pleidooi voor stemrecht. 

Het religieuze verschil werd nauwelijks gethematiseerd, niet negatief en ook niet positief. Ook de erkenning van de Islam in 1974 zorgde voor weinig deining.

Een kanteling komt er met het bezoek van Johannes Paulus II in 1985 aan België. Op zijn programma staat een ontmoeting met moslimleiders.

In de toespraak van de paus staan de woorden ontmoeting, dialoog, samenleven en samenwerken centraal.

In 1986 volgt in Assisi de eerste interreligieuze ontmoeting. De paus is de gastheer en het initiatief wordt omschreven als een pelgrimstocht (vasten, bidden, bedevaart naar Assisi). De verklaring Nostra Aetate van het Tweede Vaticaans Concilie die openheid creëerde voor de andere godsdiensten, kreeg hier handen en voeten. Het doel van de bijeenkomst was de vrede. De veschillende godsdiensten baden niet samen (geen syncretisme), maar wel gelijktijdig met hetzelfde doel.

Deze bijeenkomst gaf een antwoord 'avant la lettre' op de 'botsende beschavingen' na 9/11. Ze heeft ook een 'turbo gezet op de katholieke initiatieven in deze dialoog.

Na 9/11 kwamen er ook meer initiatieven vanuit islamitische hoek. De moslimgemeenschap voelt zich collectief gestigmatiseerd. 

Een mijlpaal in de verhouding moslims-kerk is de verklaring Menselijke Broederlijkheid - Voor wereldvrede en samenleven van paus Franciscus en grootimam Ahmad Al-Tayyeb van de Al-Azrahuniversiteit in Caïro, ondertekend in Abu Dhabi op 4 februari 2019. 

De aanhef van de verklaring luidt als volgt:

"Het geloof zet gelovigen ertoe aan om in de ander een broer te zien die gesteund en bemind moet worden. Het geloof in God die het universum, de schepselen en alle mensen – gelijkwaardig door zijn barmhartigheid – geschapen heeft,  roept de gelovigen op om deze menselijke broederlijkheid tot uitdrukking te brengen door de schepping en het hele universum te behoeden en door alle mensen, vooral de meest noodlijdenden en armen, te ondersteunen."   

(lees verder onder de foto)

Islamitisch-christelijke dialoog vandaag

We moeten vandaag rekening houden met een groot wantrouwen ten overstaan van de islam in onze samenleving. Tegelijkertijd hebben secularisering en geloofsafval de slagkracht van de christelijke gemeenschappen aangetast om de dialoog te voeren. Wie zijn de gesprekspartners? Het zijn nogal eens mensen die zelf zeer 'liberaal' denken en ver van hun traditie staan of buitenbeentjes in hun eigen gemeenschap. En waar wordt de dialoog gevoerd?

Dat zijn de uitdagingen die Jan De Volder ziet. Maar er zijn ook kansen:

• de dialoog is niet langer eenrichtingsverkeer
• er is de opkomst van een groep dynamische en geschoolde intellectuelen aan moslimkant
• we leren samen getuigenis afleggen. Goede gelegenheden daatrtoe zijn: vasten/ramadan, solidariteitsacties en denken rond duurzaamheid.
• we mogen niet vergeten dat - ondanks alles - de internationale situatie is verbeterd.

Het lijkt er op alsof de 'clash of civilizations' is vermeden.

Dialoog in de praktijk

Twee moslims en twee christenen gingen vervolgens o.l.v. Peter Vande Vyvere in gesprek over de kansen die de interreligieuze dialoog biedt voor hun eigen spiritualiteit.

Kamel Bouzaiani is verbonden aan de IH-VAK moskee en aan de Islamitische Faculteit van Europa in Gent. Hij vertelde over zijn soennitische geloof.

Sinem Cakir werkt binnen ORBIT voor ROMC (Commissie Relatie-Opbouw Moslims Christenen). Zij volgde een master wereldreligies en is therapeut. Christenen hielpen haar om het hart te ontdekken van haar eigen traditie.

Bisschop Lode Van Hecke vertelde over zijn beste vriend, een moslim die hem leerde hoe christelijk naastenliefde is.

Charlotte Braeckeveldt (ORBIT Oost-Vlaanderen) herontdekte pas laat het geloof nadat ze geloof en kerk had afgezworen, zonder haar fascinatie voor diverse levensbeschouwingen te verliezen. 

Het gesprek ging zowel over de dialoog in de dagelijkse omgang, als over de praktische dialoog in de gemeenschapppelijke acties. Maar het gaf ook aanzetten tot een theologische en spirituele dialoog.