Bijbel van A tot Z ~ IJ van ijveraar

De Vlaming wordt graag ‘ijverig’ genoemd, maar wat zegt ons het werkwoord ‘ijveren’? Het betekent: zich met hart en ziel ergens voor inzetten. De Bijbel heeft zo zijn eigen ijveraars. Grote activisten, soms met een keerzijde.

Profeet Elia

In de Bijbel wordt het allereerst verbonden met de persoon van Elia die zich volledig overgaf aan Gods zaak. De Statenvertaling (17de eeuw) gebruikte het woord ‘ijveren’ voor hem: 

• Elia zei: ‘Ik heb zeer geijverd voor JHWH, de God van de legerscharen, want de kinderen van Israël hebben Uw verbond verlaten.’ (1 Kon 19,10)

In zijn ijver ging Elia zo ver dat hij niet vies was van het nodige geweld. Daarom openbaart God zich aan hem op een nieuwe manier. Hij laat zich niet vinden in de geweldige tekenen van storm, aardbeving of vuur, maar in het suizen van een zachte bries. Elia leert op de berg Horeb dat hij zijn kwetsbaarheid moet aanvaarden, en dat ook God soms stil op de achtergrond treedt.

Jezus laat er zelf zijn leven voor

Ook Jezus wordt in verband gebracht met het intens ijveren voor de zaak van God. Wanneer hij in het Johannesevangelie de offerhandel ernstig verstoort en spreekt over de wederopbouw - niet van de tempel maar van zijn eigen lichaam - dan passen zijn leerlingen achteraf een Schriftcitaat op Jezus toe: 

• Zijn leerlingen beseften dat er geschreven staat: De ijver voor uw huis zal Mij verteren. (Willibrordvertaling)

Jezus’ ijver voor ‘het huis van God’ - dat wil zeggen voor de heilige plaats waar God zichzelf kan openbaren - heeft Jezus totaal in beslag genomen en zijn leven opgeëist.

De ijver van Paulus

Ook de apostel Paulus staat bekend als een ijveraar, eerst in de hoedanigheid van vervolger van de Jezusbeweging, later als de man die het evangelie tot aan de grenzen van de aarde wilde brengen. Lucas laat Paulus zeggen:

• Ik ben een Joodse man, geboren te Tarsus in Cilicië, maar opgevoed in deze stad en aan de voeten van Gamaliël op de meest nauwgezette wijze onderwezen in de wet van de vaderen, een ijveraar voor God zoals u heden allemaal bent. (Handelingen 22,3)

IJveraar of zeloot

De bekendste ‘ijveraar’ is echter misschien wel Simon de IJveraar, een van de twaalf apostelen. Over hem spreekt Lucas tweemaal. De eerste keer is dat in Lucas 6,15:

• Toen de dag aanbrak, riep hij de leerlingen bij zich en koos twaalf van hen uit, die hij apostelen noemde: Simon, aan wie hij de naam Petrus gaf, diens broer Andreas, Jakobus en Johannes, Filippus en Bartolomeüs, Matteüs en Tomas, Jakobus, de zoon van Alfeüs, en Simon, die de IJveraar genoemd werd, Judas, de zoon van Jakobus, en Judas Iskariot, die een verrader werd. (zie ook Handelingen 1,13).

De Griekse term is zèlôtès: zeloot. Het is echter onduidelijk of de zelotenbeweging ten tijde van Jezus al furore maakte. Deze beweging is vooral bekend van de opstand tegen de Romeinen in de eerste Joodse Oorlog (66-73 na Chr.). Bij gebrek aan gegevens blijft het onbeslist of ‘zeloot’ hier een politieke dan wel louter religieuze betekenis heeft.

Toch is het interessant dat Simon deze bijnaam krijgt. Het was ook niet zonder risico dat de evangelisten, die allemaal pas na het jaar 70 hun evangelie schreven, deze politiek geladen term gebruikten of handhaafden.

Jezus nam blijkbaar een grote diversiteit op in zijn groep van ‘de twaalf’.

Want naast Simon de IJveraar, is er onder hen ook plaats voor een Judas Iskariot – waarvan sommigen beweren dat hij, gezien zijn bijnaam, lid was of geweest kon zijn van de sicariërs, dolkdragers die onverhoeds aanslagen pleegden op de bezettende macht. Maar ook dit blijft gissen. Wel is duidelijk dat Judas’ bijval voor het project van Jezus mettertijd omsloeg. In teleurstelling misschien? Ging Jezus volgens hem niet ver genoeg in zijn ijver voor de bevrijding van het joodse volk en het naderbij brengen van het Koninkrijk van God?

Opgelet voor de schaduwzijde van je ijver

Het ijveren voor God en zijn koninkrijk is een Bijbels thema. De grote profeten van Israël waren er allemaal door aangestoken. Het was sterker dan zijzelf. Die ijver is doorgaans een positieve factor – het geeft blijk van pathos (passie) voor de zaak van God en zijn gerechtigheid – maar soms is er ook een schaduwzijde aan.

Welk woord of begrip uit de Bijbel wil jij laten uitleggen door Jean Bastiaens? Schrijf een reactie hieronder of stuur een mail naar de redactie.