Jeanne Devos, ‘straffe tante’ en inspiratie voor Julie Hendrickx

Over zuster Jeanne Devos (84) verschenen al 2 boeken. Toch ontbrak er nog iets aan het verhaal. Je kunt niet begrijpen wie Jeanne is zonder het verhaal van haar beweging voor huisarbeidsters, zegt haar nicht Julie Hendrickx, zelf van Indiase afkomst en geadopteerd door Jeannes zus en haar echtgenoot. Jeanne koesterde de wens om die geschiedenis te laten optekenen, met als orgelpunt de regelgeving voor internationaal huispersoneel in conventie 189 van Genève, in België geratificeerd in 2015.

Waarom is het zo belangrijk dat Vlaanderen ook de beweging van huisarbeidsters beter leert kennen?

Jeanne Devos • Omdat missiewerk vandaag vaak negatief wordt belicht. Maar de National Domestic Workers Movement zou niet tot stand gekomen zijn zonder de opleiding die ik binnen mijn missiecongregatie gekregen heb en zonder de volle steun ervan (en van talloze andere congregaties).

De zusters van de Jacht zijn nooit uitgegaan om zieltjes te winnen, zoals men dat dan zegt. Wij leerden in het noviciaat - 60 jaar geleden! - om te kiezen voor de armen. Van Gustavo Gutierrez leerden we de bevrijdingstheologie toepassen op mensen in situaties van slavernij. Toen de beweging van huisarbeidsters goed en wel tot stand kwam, werd Cardijn een grote inspiratiebron. Zijn ‘zien, oordelen, handelen’ werd ook onze aanpak om huisarbeid te laten erkennen als waardige arbeid.

We hebben ons altijd opnieuw afgevraagd: wat is missie vandaag? De essentie is: de blijde boodschap aan de armen brengen.

In daden vertaald: het in solidariteit voor elkaar opnemen. Dat geldt ook in de interreligieuze dialoog.

De open houding die ik me eigen heb gemaakt, heb ik niet aan mezelf te danken. Ik heb ze geleerd in mijn congregatie en Kerk.

En ook de situatie zelf dreef me voort. Er was veel onrecht en armoede in India (net als in veel andere landen), en in mijn ogen waren vrouwen altijd het eerste slachtoffer. Daarom heb ik gekozen om daarop te focussen. Visie en volharding hebben ons gebracht waar we vandaag staan.

Julie, hoe indrukwekkend is Jeannes levenswerk in India?

Julie Hendrickx • India is 3x groter dan Europa. Lang niet iedereen kent haar, maar de beweging telt 2 miljoen leden en behoort tot het sociaal weefsel van de brede samenleving. In verschillende deelstaten is huisarbeid intussen erkend, waardoor dienstmeisjes en -boden zich ook kunnen beroepen op arbeidsrechten. Dat is een hele stap vooruit.

Is dat meteen de belangrijke verwezenlijking van de beweging?

Voor mij is het belangrijkste dat huisarbeidsters hun eigenwaarde herontdekt hebben. Jeanne Devos

Zr Jeanne • In het begin was hun houding smekend en afhankelijk. Nu begroeten ze me met fierheid. Ze hebben de beweging zelf in handen genomen. Hun gevoel van identiteit geeft kracht en brengt samenwerking tot stand. De spiraal van vrede die hierdoor ontstond, is niet meer te stoppen.

Wat heb je nog over je tante geleerd door het boek te schrijven?

Julie • Ik ken tante Jeanne natuurlijk al mijn hele leven… Mijn ouders - die besloten kinderen te adopteren na een bezoek in India - leefden vanuit dezelfde inspiratie. De interesse is me dus met de paplepel ingegeven.

Als kind schreef ik elke zondag een brief aan tante Jeanne.

Ik heb de beweging weten ontstaan en groeien. Toch heb ik het gevoel dat ik haar werk nu pas tot in de diepte ben beginnen te begrijpen. Geen statuut hebben, wat betekent dat? Het zet de deur open naar allerlei vormen van misbruik, tot de ergste slavernij.

Als ik nu het woord ‘laaggeschoolde’ hoor, dan gaat mijn haar rechtop staan. Woorden kunnen geruisloos zelfwaarde afnemen van mensen.

De dag van de boekvoorstelling reed ik achter een vrachtwagen met het opschrift Waste solutions (afvaloplossingen). Gooit de chauffeur een blikje uit het raam. Normaal zou ik woest reageren. Nu besef ik: Die man heeft geen ownership over zijn werk. Hij wordt niet betrokken door zijn werkgever. Dat zijn gemiste kansen.

Is je betrokkenheid bij de beweging toegenomen?

Julie • Absoluut. Ik ben in direct contact met Jeannes opvolgster, zuster Christy Mary, via Whatsapp. De financiële steun vanuit Vlaanderen voor de beweging blijft erg belangrijk. De opvanghuizen worden er volledig door gefinancierd.

Waar het voor Jeanne moeilijker wordt om aanwezig te zijn op benefiets, ben ik bereid de fakkel over te nemen.

Net zoals Jeanne deed wat ze deed als vrucht van haar opvoeding en vorming, zo is dat ook bij mij. Solidariteit kun je leren. Het zit in kleine dingen die je ouders je voorleven. Ik probeer dat zelf ook door te geven. Voor een vormeling in de familie heb ik een dubbel geschenk: een centje voor zichzelf en een gelijk bedrag dat ze mag schenken aan een zelfgekozen goed doel.

Maak het vanzelfsprekend om te delen.

Wat droom je voor de toekomst van India, Jeanne?

Zr Jeanne • Dat alle kinderen gelijke kansen krijgen om kind te zijn. Dat de aandacht gaat naar de mens, niet naar hun papieren, sociale of religieuze achtergrond.

En voor de beweging?

Zr Jeanne • Die groeit en bloeit nu onder leiding van mijn medezuster Christy. Toen in 2006 een wet gestemd werd die kinderarbeid in bepaalde sectoren verbiedt, maar ze onder de radar bleef bestaan, begon zr Christy een kinderrechtenbeweging. Onvoorstelbaar! Na een maand kwamen er al kinderen naar mij die zeiden: Didi, wij mogen naar school, dat is ons recht, want wij zijn zoals alle andere kinderen.

Zr Christy is heel bekwaam en ik ben blij dat de congregatie het werk ook na mij met overtuiging verder zet.

Julie • Jeanne is al heel vroeg begonnen met de verantwoordelijkheid te spreiden. Dat deed ze met het oog op de continuïteit van de organisatie.

Zr Jeanne • Op een gegeven moment kreeg ik enorm veel schrik. De beweging breidde zich snel uit en heel veel huisarbeidsters begonnen te hopen op respect voor hun rechten.

Politici hadden al zoveel loze beloftes geuit en ik begon te twijfelen.

Daarop richtten we voor elk van de 28 talen en 23 staten waarin we werken een coördinatieteam op. Zo werd de organisatie democratisch en gedragen.

Het moest een weg zijn die doorloopt, hé.

Meer weten

• Julie Hendrickx, Alsof de Weg ons zocht. Jeanne Devos en haar strijd voor de dienstmeisjes in India, Lannoo, Tielt, 2019, 268 blz., 29,99 euro. Bestelinformatie.
• Ontdek het Fonds Zuster Jeanne Devos voor Kinderrechten van de KU Leuven.
• Ontdek de internationale website van National Domestic Workers Movement.
• Ontdek ACV Voeding en Diensten.