Wat vieren we met Pasen? De verrijzenis van Jezus!

Jezus leeft, dwars door de dood heen! Dat noemen christenen de verrijzenis of opstanding. Tegelijk viert de kerk dat àlle gelovigen delen in de verrijzenis van Jezus.

Dit wonderlijke gebeuren is het begin van een totaal nieuwe wereld waarin de dood in principe is overwonnen.

Christenen vieren deze blijde boodschap niet enkel op Pasen, maar iedere eerste dag van de week, op zondag. Elke eucharistie is een herdenking van Jezus’ leven, dood en verrijzenis en daarom een mini-paasfeest.

Wat is de betekenis van Pasen in het Oude Testament?

In het Oude Testament is er sprake van Pesach of Pascha. Dat betekent voorbijgaan. Dit woord verwijst naar wat gebeurde met de Israëlieten op de vooravond van hun Exodus, de uittocht uit Egypte.

De Israëlieten kreunden onder slavernij en mishandeling door Farao. Moegetergd liet die zijn slaven onder leiding van Mozes vertrekken nadat een engel van God het oudste kind van alle Egyptische gezinnen had gedood.

De kinderen van Israël werden gespaard: de engel ging voorbij - Pesach - aan hun huizen omdat ze op hun deurposten bloed hadden gesmeerd van een lam dat die avond werd gegeten.

Sindsdien vieren de joden elk jaar Pesach op de 14de dag van de maand Nissan met de speciale sedermaaltijd: ongedesemde broden, bittere kruiden en een (botje van een) lam. Zo herdenken ze de bevrijding uit Egypte en alle andere grote daden van God. Tegelijk hopen ze op de komst van de Messias die hen voorgoed van alle vormen van slavernij zal bevrijden.

Wat is de betekenis van Pasen in het Nieuwe Testament?

In het Nieuwe Testament lees je hoe, zoals alle joden, ook Jezus met zijn 12 leerlingen Pesach vierde.

Voor zijn volgelingen krijgt het Pesachfeest na Jezus’ dood en verrijzenis een nieuwe betekenis: het paaslam dat vrijwaart van de dood is vanaf nu Jezus.

Hij is het Lam dat voor alle mensen is geslacht werd en zo hun zonden wegneemt (Joh. 1, 19; Hebr 9, 12-14; 1 Pe 1,19; Apoc 5, 9.12 en 13,8). Anders gezegd: Jezus heeft uit liefde zijn leven gegeven en de Vader heeft hem daarom dwars doorheen de dood getrokken. Jezus is dan ook de langverwachte Messias: door zijn opstanding heeft Hij elke vorm van kwaad en dood onderworpen en een rijk van liefde ingesteld dat nooit zal eindigen.

Geen enkele bijbelse schrijver vertelt als een rechtstreekse getuige over de verrijzenis. Wel verhalen ze hoe de leerlingen na die gebeurtenis een merkwaardige en radicale ommekeer meemaken.

Van verlammende ontmoediging en angst gaan ze over tot enthousiaste geloofsverkondiging. Die verandering schrijven ze zelf volledig toe aan ontmoetingen met de levende Jezus.

Verhaal van lege graf en verschijningen: begin van verrijzenisgeloof

De eerste paasboodschap weerklonk meer dan 2000 jaar geleden in een donker rotsgraf en was gericht aan vrouwen die in diepe rouw gedompeld waren. Daarover vertellen de 4 evangelisten (Mt 28,1-10;Mc 16, 1-16; Lc 24,1-12; Joh 20, 1-18).

Op vrijdag voor het paasfeest was Jezus, hun beste vriend en Meester, gestorven aan het kruis. Heel vroeg in de morgen gaan zij naar zijn graf. Ze willen zijn dode lichaam met zalf en kruiden verzorgen. Ze vragen zich af: Wie zal de zware steen voor de ingang van de grafkamer wegrollen voor ons?

Maar kijk, de zware steen is al weggerold! Het graf is open! Ze gaan het graf binnen. Rechts zien ze plots een jongeman zitten die in het wit gekleed is. Ze schrikken vreselijk. Maar de jongeman zegt:

Wees niet bang, jullie zoeken Jezus, die aan het kruis gestorven is. Hij is niet meer hier. Hij is opgewekt uit de dood!

Kijk, dat is de plaats waar hij neergelegd was. Ga terug en zeg aan Jezus’ vrienden en aan Petrus: Hij gaat jullie voor naar Galilea. Daar zullen jullie hem zien, zoals Hij jullie heeft gezegd.

Barsten de vrouwen uit in vreugdegezang? Helemaal niet. Ze zijn over hun toeren en rennen weg. De volgende dag laat Jezus zelf zich aan hen zien. Nu gaan de vrouwen het nieuws wél vertellen aan Jezus’ vrienden. Worden ze met open armen ontvangen? Jammer genoeg niet.

Wanneer de leerlingen horen dat Jezus leeft en de vrouwen hem hebben gezien, geloven ze hun oren niet.

Enkele dagen later laat Jezus zich ook aan zijn vrienden zien. Pas nu beginnen ze het ongelooflijke te geloven: Jezus leeft dicht bij God, Hij is opgestaan, Hij is verrezen!

Jezus verschijnt later aan meer dan 500 volgelingen tegelijk (1 Kor 15,1-11). Zo vertelt de apostel Paulus die velen onder hen kent en zelf ook een verschijning meemaakte.

Voor de apostel Paulus en vele christenen na hem was de opstanding van Jezus de kern van het geloof en het ultieme antwoord op zinvragen over het menselijke bestaan.

Zijn eerste brief aan de christenen van Korinthe is de oudst bewaarde geloofsgetuigenis over de verrijzenis van Jezus. Die brief dateert van ongeveer 20 à 25 jaar na de dood van Jezus.

Wanneer en hoe vieren christenen Pasen?

In 325 bepaalde het eerste concilie van Nicea wanneer christenen voortaan het jaarlijkse paasfeest vieren.

Christenen vieren Pasen op de eerste zondag na de eerste volle maan in de lente.

De paasviering begint al op de vooravond, Stille Zaterdag, met de paaswake. Alle fundamentele geloofselementen komen hierin aan bod. De liturgie opent met een indrukwekkende lichtritus: de paaskaars wordt aangestoken aan het paasvuur en vervolgens de kaarsen van alle kerkgangers. In de lezingen klinkt het verband tussen de bevrijding uit Egypte en de bevrijding uit zonde en dood door Jezus’ kruis en verrijzenis. Doopwater wordt gewijd, en in de kathedraal doopt en vormt de bisschop volwassenen dopelingen. Daarna hernieuwen alle gelovigen hun doopbeloften.

Op Pasen zelf is de liturgie minder uitgebreid en staat volledig in het teken van de verrijzenis. In Rome houdt de paus elk jaar op eerste paasdag bij de Sint-Pietersbasiliek een toespraak. Hij geeft zijn zegen - Urbi et orbi (letterlijk: voor de stad en voor de wereld) - en wenst iedereen een zalig paasfeest.

Met Pasen begint in de kerk de paastijd. Die duurt 7 weken, tot en met het Pinksterfeest.

Katholieken willen zich goed op Pasen voorbereiden, hun Pasen houden werd dat vroeger ook wel genoemd. Daarom gaan ze gedurende de paastijd zeker te communie. Om hun hart helemaal ontvankelijk te maken voor die ontmoeting met Jezus, ontvangen ze voorafgaandelijk ook het sacrament van de verzoening. Dat sluit namelijk goed aan op de vasten als boetetijd.

Paaseieren, paasklokken en paashaas

Omdat de kerkklokken tussen Witte Donderdag en de paasnacht zwijgen, wordt aan de kinderen verteld dat ze naar Rome vertrekken om paaseieren te halen. Die worden in de paasnacht in de tuinen gestrooid. Het eerste klokkengelui op paasmorgen is voor kinderen het sein dat ze naar paaseieren mogen zoeken. 

Eieren staan in alle culturen symbool voor levenskracht, omdat uit een ei vaak nieuw leven ontstaat.

In de christelijke traditie staat de eierschaal symbool voor het Oude Verbond en het ei zelf voor het Nieuwe Verbond. Het ei dat openbarst en het kuiken dat te voorschijn komt, is symbool voor de verrijzenis.

De paashaas werd ingevoerd door protestantse christenen. Die wilden met Rome - en dus met de paasklokken - niks te maken hebben.

Wellicht knoopten zij aan bij een volkse traditie waarin de haas vaak symbool staat voor vruchtbaarheid. Maar een paashaas die eieren legt? Hoe komt de traditie daarbij? Vogels lieten hun eieren soms achter in lege hazenlegers. Deze eieren werden nogal eens - verkeerdelijk - aanzien voor hazeneieren.

Wat is de betekenis van Pasen voor christenen vandaag?

Omdat Jezus na zijn dood verrezen is, krijgt alles wat Jezus tijdens zijn leven deed eeuwigheidswaarde.

Pasen is geen goedkoop verhaal van positief denken, wel een overweldigende boodschap over Iemand - Jezus - die weet heeft van de diepste diepten waarin mensen zich kunnen bevinden.

Toch is Pasen niet enkel het verhaal van Jezus, 2000 jaar geleden. Iedereen die worstelt met leven en dood, met rouw en crisis weet waarover dit verhaal gaat.

Met al hun krachten blijven mensen dood, kwaad, ongeluk en onrecht bevechten. De verrijzenis van Jezus vertelt dat deze hoop op weerbaar Leven niet vergeefs is.

Alles wat mensen hier op aarde aan liefde meemaken, al is het maar een vonk, kan niet, mag niet en zal niet sterven.

Het geloof in het leven in de verrijzenis geeft het leven hier en nu oneindig veel zin en betekenis. Verrijzenis is de ervaring en het verlangen van liefde die nooit dooft. Die liefde is volgens christenen God zelf. De liefde van God houdt niet op bij de ultieme grens. Zij gaat op een onvoorstelbaar nieuwe manier dwars door elke vorm van dood heen.

Verrijzenis is de vernietiging van de vernietiging. Elk punt, zelfs het punt van de dood, kan een dubbelpunt worden: een kans op een nieuwe toekomst.

In alles wat Jezus deed en zei, maakte Hij de banden los van het kwaad dat verlamt, blind, doof en letterlijk dood maakt. Omdat Hij verrezen is, blijft Hij dat vandaag nog steeds doen als de levende Heer. Na de gitzwarte avonden van Goede Vrijdag en Stille Zaterdag in het leven van ieder mens wordt het telkens opnieuw, elke dag weer, als voor de allereerste keer ochtend. Een nieuwe schepping.

Paasmorgen, het lichtende begin van de ultieme eerste dag. Zalig Paasfeest!