‘Terwijl ik een troostplek opende, lag vader aan de beademing’

Het is ongeveer een jaar geleden nu. Na het inhuldigen van een troostplek in Strijden, bezoekt Monique De Dobbeleer haar ouders. Twee dagen later krijgt ze te horen dat haar ouders besmet raakten met het coronavirus. Niet via haar, tot haar grote opluchting, maar daarmee is de smerige ziekte nog niet uit het lijf van haar vader. Een week later wordt alweer een nieuwe troostplek gecreëerd. Haar vader ligt intussen op intensieve. Niet veel later verliest hij de strijd.

Hoe heb je dat onverwachte verlies in volle lockdown beleefd?

Monique De Dobbeleer • Heel confronterend. Plotseling ben je een lotgenoot en deel je de nood aan nabijheid waar onze troostplekken een antwoord op willen zijn. Ik kijk dankbaar terug op wie mijn vader geweest is: een vrolijke en ondernemende man, op zijn 81ste nog altijd aan het werk, puur omdat hij het graag deed.

Als ik nu voor het werk naar een troostplek ga, is vader er altijd bij.

Konden jullie nog afscheid nemen?

Tijdens dat bezoekje kort voor mijn ouders ziek werden, had ik een heel mooi gesprek met hem over waar we mee bezig waren, de passie voor ons werk, onze drijfveren. Ook de zondag tussen het openen van die twee troostplekken zijn we met het hele gezin mijn vader  nog in het ziekenhuis gaan opzoeken, via het ziekenhuisraam. Het leek toen nog allemaal goed te gaan, maar de volgende dag moesten ze hem in coma brengen en daar is hij niet meer uitgekomen.

Voor de uitvaart mochten we maar met 15 mensen in de kerk. De kleinkinderen hadden daarom een aparte dienst in het crematorium. Het voelde als een gemis om niet allemaal samen te kunnen zijn. We misten ook de vele vrienden van vader.

Hoe ontstond het idee van de troostplekken?

Bij het begin van de eerste lockdown dachten we onmiddellijk dat hierin een taak lag voor Ferm. In onze samenleving krijgt verzuring vaak de bovenhand en ligt eenzaamheid altijd op de loer. In die context wil Ferm een positief ingesteld netwerk zijn dat een verschil kan maken door te verbinden, te steunen en te inspireren. Er was nood aan een nieuw ritueel. We dachten:

Als we binnen niet meer bijeen kunnen komen, waarom dan niet buiten? 

Experts steunden ons in de overtuiging dat het belangrijk was om verdriet en rouw een plaats te geven, fysiek ook; een plek waar je naartoe kunt als je het even nodig hebt.

De troostplekken maken deel uit van de campagne PlantTroost. Op een nieuwe website bundelden we troosttips, video’s met rouwexperts en een doepakket om troostplekken te creëren. In een mum van tijd ontstonden tal van partnerschappen met CAW’s, scholen en woonzorgcentra in ruim 300 Vlaamse gemeenten. Daarnaast begonnen we ook de gesloten Facebookgroep Troostgenoten waar mensen verbondenheid en troost kunnen vinden. Die telt een 1.000-tal leden.

Waaruit bestaat een troostplek precies?

Een troostplek is een groen plekje dat voor iedereen toegankelijk is. De bedoeling is dat er in het najaar bloembollen worden geplant als symbool van verbondenheid, hoop en kracht. In het voorjaar, wanneer de bloemen gaan groeien en bloeien, herdenken en gedenken we onze dierbaren.

Bij een troostplek staat ook altijd een paneel met een beetje uitleg en wat inspiratie, naast de contactgegevens van het CAW voor wie nood heeft aan een babbel.

Door de eenvoud van de plek kan ieder er op zijn eigen manier invulling aan geven.

Los van de individuele bezoeker worden de plekken onder meer bezocht door scholen die er een wandeling maken, het personeel van een rusthuis dat er met nabestaanden van een overleden bewoner even halt houdt… Onlangs hebben we een troostplek voor mantelzorgers ingehuldigd. Soms staat er een bankje bij. Dan beginnen de mensen er een gesprekje, worden ze buddy van elkaar.

Moeten we als introverte Vlamingen nog leren betekenis te geven aan rouw en verlies?

We zijn er niet altijd zo sterk in, hé. Op een rouwberichtje schrijven we wel: Zoek troost bij elkaar. Maar hoe vaak beginnen we er echt een gesprek over?

Zolang je niet ziek of oud bent, duw je dat gesprek meestal weg. Maar nadien hebben nabestaanden spijt van wat allemaal onuitgesproken bleef. 

Met onze troosttips willen we de mensen daar een beetje bij helpen. Net zoals we ook al deden met de actie Appelbabbels. Dat was een luchtige aanpak om mensen te helpen het gesprek met een buur of zo aan te knopen. Het faciliteren van zo’n gesprek is enorm dankbaar werk. Het is een klein duwtje in de rug met veel effect.

Wat kunnen christelijke feesten als Allerheiligen en Allerzielen in die context betekenen?

Dat zijn ontzettend belangrijke feesten, waarin veel mensen hoop en troost vinden. Persoonlijk houd ik veel van de christelijke uitvaartliturgie. Wat ik er zo sterk aan vind, is dat ze een goed evenwicht houdt tussen woorden van steun enerzijds, en stilte en rust anderzijds. Bij alternatieve diensten overheerst vaak de persoonlijke invulling en mis ik soms sereniteit.

Als christelijke gemeenschap laten we teveel kansen liggen om aan te reiken wat we te bieden hebben.

Op veel plaatsen is er tijdens de lockdowns zo goed als niets gebeurd. De kerken in mijn buurt hebben gewoon hun deur gesloten en vieringen online aangeboden. Andere nieuwe dingen hebben ik niet gezien, terwijl we in volop in een crisis van menselijkheid zaten. Ik kan me daar boos in maken, maar het is vruchtbaarder om te doen wat ik kan, waar ik dat kan.  

Bij Ferm geven we er een iets andere invulling aan. We streven ernaar dat iedereen zich welkom voelt op de troostplekken, ongeacht afkomst, overtuiging, achtergrond of het soort gemis dat men voelt. Het is fijn samenwerken met veel mensen rond zo’n belangrijk thema. Ook VRT-journaliste Fatma Taspinar ondersteunt PlantTroost.

Tekst gaat verder onder het filmpje met Fatma Taspinar.

Binnenkort houden jullie een Troostgenotendag. Wat houdt die juist in?

Er leefde al enige tijd het verlangen bij ons om alle mensen die verdriet ervaren lijfelijk bij elkaar te brengen. Op 20 november is het zover, onze allereerste Troostgenotendag in Wijgmaal. Het wordt een dag vol ontmoeting, verbinding en versterking. Psychiater Uus Knops, die zelf haar broer verloor, zal de deelnemers toespreken. Verder zijn er allerhande workshops en een stemmig slotmoment.

Schrijf je in voor de Troostgenotendag op 20 november in Wijgmaal.