Harten zonder Grenzen. 'Doorbreek muur van angst rond dementie'

Dementie roept bij veel mensen angst op. Niets erger dan je verstand verliezen, want dan raak je snel in een isolement. En je mantelzorgers ook. Dementie is een onherbergzame streek in de periferie van onze samenleving.

Toch is het niet onmogelijk om toegang te krijgen tot mensen met dementie, weet Filip Zutterman, pastor in wzc Den Olm in Bonheiden. En die toegang gaat langs de beleving. Hij richtte een koor op voor bewoners, familie, personeel en vrijwilligers. Samen zingen, verbindt harten. Ogen begonnen weer te fonkelen, hele tekstdelen borrelden spontaan op uit een verloren gewaand geheugen. Mensen die bijna niet meer op bezoek kwamen, vonden de weg terug. Twee jaar geleden mocht het contactkoor zelfs optreden voor een ontroerde paus Franciscus.

Filip herinnert zich ook een concertreis naar Gent: Het begon al op de bus: 'Waar gaan we naartoe?' We gaan zingen, in de kathedraal. Ja, jij mag ook meedoen, we zijn er al een jaar voor aan het repeteren!

Als de beleving goed zit, dan kunnen mensen met dementie heel ontwapenend zijn, zo ervaart Zutterman. Heel gevoelig voor schoonheid, vriendschap en tederheid. Dan is het plotseling niet meer moeilijk om hen te bereiken, van hart tot hart.

Ik wil er geen sprookje van maken. Dementeren blijft een pijnlijk verhaal, maar er zitten wel parels tussen.

Zutterman: Zonder mensen met dementie mist onze samenleving humaniteit en blijven we in de val trappen van snelle resultaten en ik-gerichtheid. Zij breken onze menselijkheid open, met alle kwetsuren die erbij horen.

Onlangs werd in het rusthuis actie gevoerd voor Kom op tegen Kanker. 100 bewoners fietsten mee op de rollen, samen goed voor 1000 km. Er werd gesupporterd met sjaaltjes en petjes. Op een scherm vlogen de mooiste landschappen voorbij. Het bracht een fantastische sfeer in huis. Iemand wist nog dat haar zoon tegen kanker had moeten vechten en hoe angstig iedereen toen was. Andere mensen snapten het niet meer allemaal maar voelden die sfeer van: hier gebeurt iets dat betekenis heeft.

Vergeet dementie, onthoud mens. Een mooie slogan, maar ook in wzc Den Olm blijft het een uitdaging om de dagelijkse sleur en de wet van de makkelijkste weg te doorbreken. Zutterman zou graag de doodgewone huishoudelijke taken samen met de bewoners doen. Afwassen, bijvoorbeeld. Maar personeel werkt sneller.

Functionaliteit wint het op inclusie.

Ook mensen met dementie willen zinvol bezig zijn. Niet de dementie is hun grote verdriet, maar het gevoel nergens meer bij te horen of van geen waarde te zijn. De paus zei het zo treffend toen we voor hem mochten zingen: ‘Hun kracht zit in de tederheid.’

De reeks Harten zonder Grenzen gaat over mensen met een open hart voor mensen in de marge van de maatschappij. Wil je zelf ook zo iemand zijn? Schrijf je dan gratis in voor de onlinecursus Dromen en veranderen met paus FranciscusOntdek het programma.