Amazonesynode van dag tot dag: document overtuigend goedgekeurd

27 oktober ~ 17 uur

Na 3 intensieve weken nemen de synodevaders afscheid op het Sint-Pietersplein. Bisschop Philip Dickmans is heel positief over het slotdocument en over het synodale overleg.

Beluister het fragment.

~ 12 uur

Vandaag wordt de Bijzondere Synode over Amazone: nieuwe wegen voor de Kerk en voor een integrale ecologie plechtig afgesloten met een eucharistieviering. In de homilie bij de zondagslezing uit Lucas 18,9-14 (over het gebed van de farizeeër en dat van de tollenaar) wees paus Franciscus erop dat bidden niets te maken heeft met jezelf op de borst kloppen. God houdt van een gebed dat vertrekt van de bewustwording van je eigen tekortkomingen, zonder illusies, uitvluchten of rechtvaardigingen.

De lezing was veelbetekenend tegen de achtergrond van kerkpolitieke polarisering rond de synode. Niemand moet zich dus ook tegenover de volkeren van de Amazone superieur voelen. We hebben allemaal heling nodig.

Herbekijk de slotviering.

26 oktober ~ 19 uur

De stemming van het slotdocument liep af kort voor 19 uur. Alle 120 paragrafen kregen de vereiste 2/3 van de stemmen en de meeste zelfs tussen de 80 en 95% van de stemmen. Enkel bij de paragrafen over de wijding van getrouwde mannen (viri probati) en het voorstel om het diaconaat voor vrouwen verder te onderzoeken lagen de percentages wat lager. Maar het document werd dus in zijn volledigheid overtuigend goedgekeurd. Ik denk dat alle synodevaders en paus Franciscus zelf ook tevreden waren, zegt bisschop Philip Dickmans.

> Lees het slotdocument (voorlopig enkel in het Spaans, de voertaal van de synode).

~ 11 uur

Vandaag hebben de synodevaders in de ochtend tijd om het slotdocument door te lezen. Na de middag vindt dan de stemming plaats.

25 oktober ~ 20 uur

In de namiddag werd het slotdocument voorgesteld en helemaal doorgelezen. Net daarvoor werden, met absolute meerderheid, 13 leden verkozen voor de Postsynodale Raad. Ze komen uit de grootste landen van de regio. Hun namen werden niet bekend gemaakt. Er zijn 4 Brazilianen bij en verder 2 of 1 uit de kleinere landen van de regio. Anders dan eerder gemeld, werd nog niet over een deel van het document gestemd. Dat is pas voor zaterdag. 

~ 12 uur

Inmiddels vernemen we dat de eerste voorstelling van slotdocument maandag op kritiek stuitte bij zowat alle deelnemers aan de synode. Er stonden zaken in die niemand gezegd had, en wat we wél gezegd hadden, stond er soms niet in, klinkt het onder meer bij bisschop Philip Dickmans. Gelukkig was er nog tijd voor amendementen, toevoegingen en schrappingen. Zo gaat het wel vaker op synodes. Fingers crossed dus voor het echte einddocument.

> Lees: Amazonesynode roept geest Tweede Vaticaans Concilie op.

24 oktober

De deelnemers aan de synode hebben vrijaf tot vrijdagmiddag. De redactie legt momenteel de laatste hand aan het slotdocument, dat morgenmiddag wordt voorgesteld.

Intussen kan Kerknet bevestigen dat het voorstel tot de wijding van getrouwde mannen en van diaconessen het slotdocument gehaald heeft. Uit de stemming zal blijken door hoeveel bisschoppen die voorstellen precies gesteund worden (al is het niet zeker of het slotdocument en de resultaten van de stemming publiek zullen worden gemaakt).

23 oktober

Op de persconferentie ging het vandaag vooral over de rol van vrouwen in de Kerk. De teneur was dat - zelfs zonder nieuwe ambten te creëren - vrouwen een veel grotere verantwoordelijkheid kunnen krijgen. Zo is er geen enkele reden om vrouwen niet toe te laten tot beslissingsorganen. Het enige wat vrouwen voorlopig niet mogen doen in de Kerk, is de eucharistie voorgaan, biecht horen en vormsels toedienen, zei kardinaal Gracias uit Bombay, die als speciale gast aan de Amazonesynode deelneemt en op de persconferentie zijn bewondering voor de passionele toewijding van de Amazonebisschoppen voor de bevolking uitte.

Een journalist vroeg een reactie op de uiteenlopende interpretaties die in de media over de synode weerklinken. De Braziliaanse bisschop da Silva erkende dat er weerstand is tegen de synodale praktijk (het open overleggen). De Kerk gaat geen duistere kant op, maar brengt licht in onze tijd. Zelfs de kritiek in de media is constructief.

Indrukwekkend was het getuigenis van bisschop en jezuïet Gilberto Vizcarra Mori uit Peru. Hij ging een maand meeleven met een inheemse groep in het Regenwoud. Niet om hen iets te leren, want in het woud ben je van hen afhankelijk om erin te overleven en om samen met de natuur te leren leven. De ervaring leerde hem hoever we met z'n allen afstaan van hun leven. Maar ook wat de natuur te geven heeft en hoe je je één kunt voelen met de schepping en tegelijk de enorme diversiteit waarderen.

Beluister zijn toespraak in het Twiiterbericht hieronder (Engelse vertaling).

At #SinodoAmazonico#AmazonSynod Presser; Bishop Gilberto Alfredo Vizcarra Mori SJ of Jaén en Peru, in preparation for Synod he "lived in forest in Peru for a month"; "I walked with these people, I spoke with this community, and I lived with them. I didn't go there to teach them" pic.twitter.com/Kh28lEEFmk

— Catholic Sat (@CatholicSat) October 23, 2019

22 oktober ~ 20 uur

Een voorstel voor de wijding van diaconessen is opgenomen in het slotdocument, zo vernam The Tablet. Het is de eerste keer dat dergelijk voorstel een raadgevend slotdocument haalt. Zaterdag wordt nog een stemming gehouden over het slotdocument, maar het toont alvast de overtuiging van de deelnemers.

~ 11 uur

Uit de kerk van Santa Maria in Traspontina blijken 4 beeldjes gestolen, afkomstig uit de Amazone. Tegenstanders zien er heidense symbolen in en riepen van bij het begin van de synode moord en brand om de figuren. Twee jonge mensen filmden hoe ze de beelden in de TIber smijten.

In een reactie schrijft Andrea Tornielli op Vatican News: In naam van de traditie en de doctrine werd een beeld van moederlijkheid en van de heiligheid van het leven vernietigd, een klassiek beeld dat voor inheemse volkeren de band met Moeder Aarde uitdrukt. En dat is dan weer een term die de heilige Franciscus gebruikt in zijn Loflied op de schepping. Misschien is het goed de vandalen te herinneren aan de woorden van de heilig verklaarde kardinaal Newman, zo klinkt het nog:

Tempels, trouwringen, processies, tonsuren, het Kyrie eleison ... ze hebben allemaal een heidense oorsprong en werden geheiligd door hun aanpassing aan de Kerk. John Henry Newman

De beeldjes werden onbeschadigd terug opgevist uit de rivier en worden mogelijk opnieuw meegedragen in de slotviering van de synode op zondag 27 oktober. 

21 oktober ~ 17 uur

Kardinaal Hummes, algemene relator van de synode, stelde het einddocument voor in aanwezigheid van alle 184 synodevaders. Daarna ging de tekst opnieuw voor discussie naar de taalgroepen. Er kunnen nog amendementen worden toegevoegd. Vrijdag wordt het definitieve document dan voorgesteld en zaterdag zal erover worden gestemd.

~ 10 uur

De derde week van de synode is ingezet. De sfeer binnen en buiten de aula is uiterst hartelijk. 

How bishops and other members of the #SinodoAmazonico are welcomed to the Vatican this Monday morning. pic.twitter.com/FuVelAgc7v

— Catholic News Service (@CatholicNewsSvc) October 21, 2019

20 oktober

Ook zondag 20 oktober is een rustdag. Toch staan een 40-tal bisschoppen en een veelvoud aan andere deelnemers aan de synode al om 5 uur 's ochtens op en nemen de bus naar de Catacomben van Domitilla, even buiten Rome. In die catacomben, waar de eerste christenen samenkwamen om te bidden en ook hun doden begroeven, vindt een viering plaats ter herdenking van het Catacombenpact uit 1965. Na de viering ondertekenen de aanwezigen een nieuw catacombenpact. Eén van hen is de Vlaamse bisschop Philip Dickmans.Beluister zijn verhaal.

Mgr. Dickmans heeft het ook over de sfeer tijdens de synode. Die blijkt een verademing tegen de achtergrond van veel heisa en fake news over de synode in ultraliberale en nationalistische kringen. Het celibaat staat niet ter discussie, wel wordt nagedacht over de nieuwe ambten in afgelegen gebieden, zoals gehuwde priesters en diaconessen.

> Lees: Bisschoppen uit Amazoneregio sluiten Catacombenpact.

> Catacombenpact uit 1965 herleeft. Wat stond erin?

19 oktober

Rustdag

18 oktober

De verslagen van de taalgroepen werden op vrijdag 18 oktober gepubliceerd, nadat ze de dag voordien werden voorgesteld aan de deelnemers van de synode. Lees de verschillende verslagen van de taalgroepen.

Kerk voor armen

Elk van de twaalf taalgroepen benadrukt de rechten van de inheemse volkeren en het belang van een integrale ecologie. In verschillende taalgroepen klonk een pleidooi voor het oprichten van een kerkelijk observatorium voor de mensenrechten. Het is noodzakelijk om als Kerk te luisteren naar de roep van mensen en de aarde en zich samen met hen tegen elke vorm van geweld te verzetten. Ook het verband tussen het misbruik van de zwaksten en het uitbuiten van de natuur wordt in verschillende taalgroepen onderstreept.

Spiritualiteit

Naast de inzet voor de zwaksten, mag de Kerk ook de aandacht voor spiritualiteit niet verliezen. Verschillende taalgroepen pleiten voor een focus op oecumenische en interreligieuze dialoog. Concreet vraagt men verder in te zetten op de dialoog tussen het netwerk RELEP (netwerk van Latijns-Amerikaanse pinksterbewegingen) en de katholieke Kerk. 

Medeverantwoordelijkheid en belang van vorming

Duidelijk is ook de oproep om aan leken een grotere rol te geven, gezien de concrete situatie van de Amazone. Sommige taalgroepen pleiten voor de zogenaamde viri probati of een nieuwe vorm van bediening van mannen én vrouwen. Tegelijkertijd wordt gewaarschuwd voor het risico op het klerikaliseren van leken.  

Zo roepen de meeste taalgroepen op om aandacht te besteden aan de kwestie van het diaconaat voor vrouwen vanuit het perspectief van Vaticanum II. Over de viri probati verschillen de perspectieven van de taalgroepen. Sommige benadrukken de waarde van het celibaat, terwijl andere de nadruk leggen op het belang van een pastoraal van aanwezigheid en pleiten daarom nadrukkelijk ervoor om getrouwde mannen tot priester te wijden. 

In de taalgroepen klinkt ook de roep om te investeren in de vorming van seminaristen, priesters en leken. 

Interculturele dialoog en inculturatie

De taalgroepen vragen om voldoende aandacht te schenken aan de inheemse gewoonten en gebruiken. Symbolen en gebaren van lokale culturen kunnen gewaardeerd worden in de liturgie van de kerk in het Amazonegebied, met behoud van de eenheid van de Romeinse ritus, omdat de Kerk daar geen rigide uniformiteit aan wil opleggen, klinkt het. Er wordt ook opgeroepen om voldoende aandacht te schenken aan kennis van de Bijbel, door onder meer vertalingen in de vele lokale talen te voorzien. 

Bescherming van de schepping

De ecologische dimensie en de oproep tot een ecologische bekering staan centraal in de taalgroepen. Ze pleiten voor een soberder levensstijl en de bescherming van unieke kostbare goederen zoals water, een fundamenteel mensenrecht, dat, indien geprivatiseerd of besmet, het leven van hele gemeenschappen in gevaar brengt. De utilitaire antropocentrische visie is verouderd en de mens kan de natuurlijke rijkdommen niet langer onderwerpen aan onbeperkte uitbuiting die de mensheid zelf in gevaar brengt.

Een commissie werkt op basis van de rapporten van de taalgroepen nu aan een concepttekst voor het definitieve synodedocument. De stemming over de afzonderlijke paragrafen is gepland voor 26 oktober. 

16 oktober

Terwijl in de eerste week van de Amazonesynode vooral analyses werden gemaakt van de uitdagingen en de concrete situaties in de Amazone, worden in de gesprekken in de taalgroepen nu stilaan concrete voorstellen geformuleerd om op te nemen in het slotdocument. Dat dient als raadgeving voor de paus, die vervolgens een postsynodale exhortatie zal schrijven.

15 oktober

Vandaag vinden opnieuw plenaire vergaderingen plaats. Een 100-tal deelnemers aan de synode heeft intussen al gebruikt gemaakt van zijn of haar 4' minuten spreektijd.

14 oktober

Bisschop Philip Dickmans is onder de indruk van paus Franciscus, zo laat hij weten in een audiobericht aan Kerknet. (De bisschop is zijn Belgische gsm vergeten in Brazilië en heeft nu een toestel waarmee hij niet kan bellen, maar gelukkig wel kan communiceren via WhatsApp.) Hij is gewoon fantastisch!

Hij hoopt dat hij binnenkort diaconessen zal kunnen wijden in zijn bisdom, niet alleen omdat het nodig is wegens het tekort aan priesters, maar omdat het het juiste zou zijn.Twee derde van het werk in de Kerk wordt gedaan door vrouwen. Ik hoop het niet alleen voor mijn eigen bisdom, maar voor de wereld, zegt Mgr. Dickmans.

Op de persbriefing vandaag sprak een inheemse leider, Diaz Mirabal, over broeder Franciscus, die zijn leven riskeert voor de Amazone. De man, die aan het hoofd staat van een koepelorganisatie die 4.500 gemeenschappen in de Amazone vertegenwoordigt, hoopt dat de aanwezige inheemse leiders nog tijdens de synode, en dankzij kerkelijke bemiddeling, in contact zouden kunnen komen met de goden van deze wereld: Google, het Internationaal Monetair Fonds en de Wereldbank.

Wij geloven in dialoog en willen dat er een einde komt aan gewelddadige invasies en diefstal van land. Diaz Mirabal

13 oktober

Vandaag even geen vergaderingen. Wel staat er een plechtige viering op het programma: de heiligverklaring van onder meer kardinaal John Henry Newman.

> Lees over de heiligverklaringen.

12 oktober

Ook op zaterdag gaat de synode door. Vandaag konden heel wat bewoners van het Amazonegebied hun zorgen en verwachtingen tot uitdrukking brengen. De erkenning en afbakening van hun land kwam als prioriteit naar boven. Zonder eigen gebied geen eigen identiteit.

Wat de Kerk en haar evangelisatie betreft, vragen de Amazonevolkeren dat er wederzijds respect zou zijn.

Heel mooi was de conclusie van een inheemse vrouw die zei: Het hart van God is ook inheems.

De uitdaging is om spiritueel naakt in de inheemse cultuur te gaan staan en zich opnieuw te kleden met Christus. Hij zal ons duidelijk maken in welke vorm Hij kan verkondigd worden, getuigt combonimissionaris Dario Bossi. De vrouwelijke deelnemers aan de synode lieten zich opnieuw opmerken en spraken hun verlangen uit om mee te werken aan nieuwe wegen voor de Kerk in de Amazone. 

~ 18 uur

Op een persbriefing vandaag stond onder meer de aartsbisschop van Palmas in Brazilië de verzamelde journalisten te woord. Hij werkte het begrip ecologische bekering verder uit. Een bekering kan niet zonder het uitspreken van bepaalde zonden. En tegenover zonden staat een schuld die goed gemaakt moet worden tegenover degene die we misdaan hebben: al wie en wat lijdt onder de klimaatverandering én God.

De hele mensheid kan de gevolgen voelen van wat we hier op de synode voorstellen. Aartsbisschop Guimarâes.

Zuster Birgit Weiler (Medische Missiezusters) stelde vervolgens voor om het gebruik van plastic in de Kerk tot nul te herleiden. Als antwoord op een vraag van een journalist verwelkomde ze nieuwe wetgeving in Duitsland die bedrijven kan vervolgen voor milieuschade in een ander land.

Wat met stammen in het regenwoud die ervoor kiezen geïsoleerd te blijven leven, vroeg een journalist? De Kerk respecteert hun keuze en wil opkomen voor hun recht om te leven zoals zij dat willen. Wat ze echt willen, is niet makkelijk te onderscheiden door de moeilijke bereikbaarheid en gebrekkige communicatie. Groepen die almaar dieper de jungle intrekken om hun levenswijze te behouden, staan bloot aan vele gevaren en ziektes die in feite makkelijk te bestrijden zijn.

Journalisten wilden ook weten hoe ver de gedachten rond al dan niet gewijde rollen voor vrouwen staan. Daarop antwoordde zuster Weiler dat er in de taalgroepen geen sprake is van een klerikale houding. Ook over delicate kwesties wordt open besproken.

Dit is geen machtsspel, maar een proces om ieders charmisma, talent, doopsel, roeping en inzicht te delen.  

11 oktober ~ 11 uur

Een van de deelnemers aan de synode is de Belgische filmmaker Jean-Pierre Dutilleux. Hij is stichter van de Forêt Vierge Association, die opkomt voor de rechten van de Amazonevolkeren. Voor zijn documentaire Raoni ontving hij een Academy Award, over de complexe problemen waarmee de bewoners van het regenwoud te maken krijgen.

Vatican News radio vroeg hem om een eerste reactie: Ik ben hier omdat ik denk dat de Kerk een rol kan spelen in de bescherming van de rechten van deze mensen. Ik hoop nog voor het einde van de synode enkele concrete voorstellen te kunnen doen. 

10 oktober ~ 17 uur

Op een persbriefing spraken enkele deelnemers aan de synode journalisten toe en antwoordden op hun vragen. Een daarvan peilde naar de mogelijken voor vrouwelijk diaconaat. Het antwoord - van zuster Echeverri uit Colombia - klonk nog ontwijkend: Er nemen bijna 40 vrouwen deel aan de synode. Nog veel meer waren betrokken bij de presynodale consultaties. De Kerk heeft een vrouwelijk gezicht, ze is Moeder. Er is een weg voor ons, vrouwen. Niet als protagonisten, want velen zijn ons al voorgegaan, zoals bijvoorbeeld de heilige Clara. Zuster Echeverri noemde daarbij ook inheemse vrouwen uit de Amazone, moeders en grootmoeders. Om te besluiten: De Kerk zal tot onderscheiding komen.

We weten niet of dit het moment is, maar velen zoeken het vrouwelijke gezicht van de Kerk, niet een gezicht van macht, maar van dienstbaarheid. Zuster Echeverri

Dit is een moment van genade, Kairos. Kortom: we denken erover na.

~ 11 uur

Vandaag starten de eerste gesprekken in kleine taalgroepen (circoli minori). Elke taalgroep bespreekt de komende 10 dagen alle paragrafen van het werkdocument voor de synode. Elke groep heeft een relator die verslag uitbrengt aan de algemene relator (kardinaal Hummes) en zijn redactie.

> Lees het werkdocument (Instrumentum Laboris, Engels).

9 oktober ~ 20 uur

Op de 6de en laatste algemene vergadering deed paus Franciscus zelf een tussenkomst. Daarin bracht hij het thema van geweld ter sprake, met name het geweld op vrouwen. In totaal kwamen er 80 bisschoppen aan het woord tijdens de algemene vergaderingen.

~ 13 uur

Vanochtend vond de 5de algemene vergadering plaats, waarin voortgegaan werd op de noden van de bevolkingen in het Amazonegebied. Voor de pastorale nabijheid onder de volkeren in het regenwoud wordt gevraagd een nieuwe bediening uit te werken voor vrouwen actief in de verkondiging. Gisteren ging het wat dat betreft over vrouwelijke religieuzen die de biecht horen, maar geen absolutie kunnen geven.

Ook andere thema's kwamen terug. Zo werd er doorgegaan op de nood aan presentiepastoraal bij mensen die een heel andere overtuiging hebben, maar niettemin aandacht en zorg verdienen van de Kerk. Ook om hen de waarden te delen van universele broederschap, integrale ecologie en levensstijlen gebaseerd op 'goed leven' (buon vivere) als antwoord op de vaak zo egoïstische projecten van onze tijd.

8 oktober

Vandaag waren er opnieuw in de voor- en namiddag plenaire vergaderingen en was er spreektijd voor de synodevaders en andere deelnemers. De uiteenzettingen hadden tot doel de grote uitdagingen te schetsen waar Amazonevolkeren mee te maken krijgen:

• de vernietiging van hun habitat door houtkap, mijnbouw en onbegrensd winstbejag van multinationals;
• migratie uit het regenwoud naar grote steden en andere landen, waar diepe armoede en grootstedelijke problematieken wachten;
• nood aan vorming om sterker te kunnen opkomen voor hun rechten;
• wildgroei aan Pinksterkerken en gebrek aan inheemse clerus bij de katholieke Kerk.

De Kerk heeft dan ook als opdracht, zo klonk het:

• op te komen voor de rechten van de inheemse volkeren en tegen roofzuchtige economische modellen;
• te luisteren naar hun noden en te incultureren - niet een specifieke kerkcultuur maar het evangelie zelf moet doorgegeven worden;
• te onderzoeken hoe het grote engagement van vrouwen in de inheemse Kerk kan bevestigd worden en of getrouwde mensen priester kunnen worden.

De vergadering formuleerde ook de wens dat er een echte ecologische bekering zou komen en dat zonden tegen het klimaat en het milieu het gewicht zouden krijgen van zonden tegen medemensen, tegen toekomstige generaties en tegen de schepping. 

7 oktober ~ 17 uur

Tijdens de vergadering in de namiddag was er spreektijd voor de synodevader. De Vlaamse bisschop van Miracema do Tocantins, Mgr. Philip Dickmans, nam het woord. Hij stelde de synodevaders voor om werk te maken van een eigen ritus voor de katholieke Amazonense Kerk (net zoals er ook, bijvoorbeeld, een Afrikaanse ritus bestaat): Toen ik nog pastoor was bij de Xerente indianen in Palmas, werd ik vlak voor een doopviering bij enkele moeders geroepen. Ze smeerden 'uruku' over mijn wangen, voorhoofd en borstkas. Dat is rode verf afkomstig van een vrucht. 'Nu ben je onze priester en mag je de kinderen dopen', klonk het.

Begrijp me goed: dit is geen vorm van syncretisme. Het gaat erom elementen van een cultuur te waarderen en op te nemen in de viering van de katholieke sacramenten. Laat ons dit theologisch, liturgisch en pastoraal onderzoeken, ermee experimenteren om te komen tot een eigen ritus voor de Amazone. 

~ 11 uur

De openingszitting van de synode is live te volgen op YouTube. Paus Franciscus spreekt de 184 deelnemende bisschoppen en experts toe. Om de CO2-uitstoot van de vliegreis van de deelnemers te compenseren, zal het Vaticaan 10.000 euro besteden aan 50 hectaren nieuwe bomen in het Amazonegebied, klinkt het. Ook het gebruik van plastic wordt op dit soort gelegenheden voortaan tot een minimum beperkt.

Kardinaal Hummes, hoofdverslaggever van de synode, brengt meteen de mogelijkheid van priesterschap voor getrouwde mannen en over de belangrijke rol van vrouwen in gemeenschappen in de Amazone. Kardinaal Baldisseri kondigt aan dat de synodevaders voortaan hun soutanes mogen thuislaten en hun dagelijkse kledij dragen.