Wat Benedictus precies gezegd heeft in het interview met Servais

Eerder van de week werd de tekst gepubliceerd van een uitzonderlijk interview dat paus emeritus Benedictus XVI heeft gegeven aan de Belgische jezuïet Jacques Servais. Op het internet circuleren nogal wat suggestieve citaten, vooral dan in verband met wat Benedictus gezegd zou hebben over de gevolgen van Vaticanum II. En zoals dat wel vaker het geval is met dat soort citaten (en hun vertaling) zijn precisie en zin voor nuance soms heel ver te zoeken. Nikolaas Sintobin, een Vlaamse confrater van Jacques Servais, maakte daarom zelf een vertaling van de betreffende paragrafen.

Alle vragen worden hiermee zeker niet weggenomen, geeft Nikolaas Sintobin toe. Maar Benedictus geeft mijns inziens heel duidelijk aan dat de crisis waarin het christendom zich vandaag bevindt, zijn oorsprong al in het begin van de 16de eeuw vindt en dat wat gebeurd is op het Tweede Vaticaanse Concilie daarvan gewoon het logische verlengstuk is. En dat geldt net zo goed voor het almaar duidelijker worden van het gratuite karakter van het christelijke geloof.

Wat Benedictus XVI gezegd heeft

Het staat buiten kijf dat we op dit punt te maken hebben met een diepgaande evolutie van het dogma. De kerkvaders en de theologen uit de middeleeuwen konden nog denken dat, ten gronde, de hele mensheid katholiek was geworden en dat het heidendom alleen nog maar bestond in grensgebieden. De ontdekking van de Nieuwe Wereld en het begin van de moderniteit veranderde deze perspectieven op radicale wijze. In de tweede helft van de vorige eeuw werd uitdrukkelijk het inzicht verwoord dat het niet kan zijn dat God alle ongedoopten verloren laat gaan en dat een zuiver natuurlijk geluk voor hen geen echt antwoord is op de vraag van het menselijke bestaan. Zo het waar is dat de grote missionarissen uit de 16de eeuw nog steeds ervan overtuigd waren dat wie niet gedoopt was voor altijd verloren was – en dit verklaart hun missionaire engagement – werd deze overtuiging  na het Tweede Vaticaans Concilie in de katholieke Kerk uiteindelijk losgelaten.

Het gevolg hiervan was een diepe, dubbele crisis. Aan de ene kant lijkt dit elke motivatie voor een toekomstig missionair engagement weg te nemen. Waarom zou je nog proberen mensen ervan te overtuigen om het christelijke geloof aan te nemen als ze ook zonder dit geloof gered kunnen worden? Maar ook voor christenen diende zich een probleem aan: het verplichte karakter van het geloof en zijn wijze van leven werd onzeker en problematisch. Indien er mensen zijn die zichzelf kunnen redden op andere manieren, dan is het niet duidelijk, in de uiteindelijke analyse, waarom de christen zelf gebonden is aan de vereisten van het christelijke geloof  en moraal. Als geloof en redding niet langer van elkaar afhankelijk zijn, wordt het geloof zelf zonder motief.

Lees de volledige tekst in het Engels 

De volledige tekst in het Frans