Cecilia, ‘per ongeluk’ patroonheilige van muzikanten

Veel van de verhalen over Cecilia’s leven en dood dateren uit de middeleeuwen, en werden in de late dertiende eeuw verzameld in de invloedrijke Legenda aurea (De Gulden Legende). Historisch bruikbare informatie over Cecilia’s leven ontbreekt. Volgens een tekst uit de vijfde eeuw (Lijden van Sint-Cecilia) woonde ze in de derde eeuw in Rome, waar ze werd gedoopt door paus Urbanus I (223-230) tijdens de christenvervolgingen van de vroege derde eeuw. Ze wordt niet genoemd in de oudste lijst van martelaren van Rome uit 354, maar in de vijfde eeuw was er wel al een kerk aan haar gewijd in Rome, de Santa Cecilia in Trastevere. Ze is dan ook een belangrijke heilige van de stad.

Uitgehuwelijkt

Volgens de legende wijdde de maagd Cecilia zichzelf aan Jezus Christus. Haar ouders huwelijkten haar echter uit aan de jonge heiden Valerianus. Tijdens haar huwelijksnacht legde ze aan haar echtgenoot uit dat een engel over haar maagdelijkheid waakte. Toen Valerianus vroeg hem de engel te laten zien, legde Cecilia aan Valerianus uit dat hij eerst gedoopt moest worden door de bisschop van Rome, paus Urbanus. 

Na de doop keerde Valerianus terug naar Cecilia. Hij trof haar biddend aan en nu zag hij ook de engel. Beiden kwamen overeen hun huwelijk in kuisheid te leiden. 

Valerianus en zijn broer, die zich intussen ook had bekeerd, werden voor de prefect gebracht en gedwongen aan Jupiter te offeren. Toen ze dat weigerden, werden beiden geëxecuteerd. Daarop organiseerde Cecilia samen met de paus in haar huis een massadoop. Nu werd Cecilia zelf voor de prefect gebracht. In een lange discussie bespotte ze de heidense overtuigingen. Cecilia werd veroordeeld tot de dood door verstikking in de hete dampen van haar bad. Toen dat niet lukte, probeerde een beul haar te onthoofden, wat ook niet lukte. Dodelijk gewond aan haar hals overtuigde zij de paus om van haar huis een kerk te maken. 

Urbanus begroef Cecilia tussen de bisschoppen van Rome in de pauselijke crypte van de catacomben van Calixtus en wijdde haar huis in als kerk.  

(vervolg na de afbeelding)

En de muziek dan?

Maar hoe bracht Cecilia het dan tot patrones van de muzikanten, waardoor ontelbare koren, orkesten en instituten haar in hun naam dragen? Het is pas sinds de 15de eeuw dat de heilige wordt voorgesteld terwijl ze op een orgel of harp speelt. 

Het heeft te maken met een foute vertaling van oude Latijnse teksten. Daarin staat dat er tijdens haar huwelijksfeest muziek werd gemaakt, maar dat Cecilia niet meefeestte en in haar hart alleen maar tot God zong (‘cantantibus organis illa in corde suo soli domino decantabat’). Wellicht werd die passage verkeerd geïnterpreteerd door Cecilia zelf als organist voor te stellen. Zo werd de heilige in nauw verband gebracht met muziek, en wordt ze sindsdien herdacht als patrones van muzikanten.