De Dijn en Vermeersch in debat: geluk is moment van eeuwigheid.
Herman De Dijn is emeritus hoogleraar wijsbegeerte aan de KU Leuven, Etienne Vermeersch is emeritus hoogleraar ethiek aan de UGent. Tegenpolen zijn het, op allerlei niveaus. De Dijn noemt zichzelf graag de filosoof van het hart, Vermeersch staat veeleer bekend als de filosoof van het verstand. In De Morgen kruisen ze dit weekend de degens. Enkele fragmenten.
De Dijn:Mensen denken vaak dat geluk een soort van voortdurende 'high' is, maar dat is niet zo. Om het met Spinoza te zeggen: geluk is een moment van eeuwigheid.
Over de pastoor en de filosoof
De Dijn:Met de achteruitgang van het geloof is de interesse in filosofie sterk toegenomen. Dat is wellicht geen toeval. Mensen willen antwoorden, oplossingen, zekerheid. Wat ze vijftig jaar geleden aan de pastoor vroegen, vragen ze vandaag aan de filosoof. Maar de filosoof heeft geen definitieve antwoorden. Dat is niet de bedoeling. Voor mij is filosofie vooral een verfijnd soort plezier. Ik doe het in elk geval zeker niet om de wereld te verbeteren.
Vermeersch:Voor mij is een filosoof iemand die in staat is om een probleem te onderzoeken, en die kan helpen bij het vinden van een oplossing. Daar heb ik mij altijd sterk voor geëngageerd. Vooral door mijn bijdrage aan het euthanasiedebat heb ik toch geprobeerd om de wereld een beetje te verbeteren.
Over de dood
Vermeersch:De dood hoort bij het leven. Ik begrijp Rik Torfs niet als hij zegt dat de dood iets abnormaals is, iets dat niet zou mogen bestaan.
De Dijn:Als ik mijn kleinkinderen zie, is dat voor mij pure weelde. Ik ben nooit in mijn leven gelukkiger geweest dan nu. (…)
Voor mij is zo'n baby het mysterie.
Het mysterieloze mysterie, want er is niets bovennatuurlijks aan en toch is het zo wonderlijk.
Over hart en verstand
Vermeersch: Ik ben ook een filosoof van het hart. Maar we kunnen morele normen niet veranderen op basis van wat ons hart aanvoelt. Daarvoor hebben we ons verstand nodig.
Onze moraal verandert op basis van rationele ideeën.
De Dijn:Maar die ideeën moeten wel doordringen tot in het ethisch aanvoelen van de mensen. Tot in ons hart. Ze moeten een onderdeel worden van ons gevoel. Rationaliteit is natuurlijk belangrijk, maar de vraag is of die ratio kan worden vertaald in beelden en verbeeldingen.
Films en romans zijn vaak oneindig veel belangrijker dan de filosofie.
De hut van oom Tom heeft misschien een grotere rol gespeeld bij de afschaffing van de slavernij dan de rationele argumenten die ertegen werden ingebracht.
Over vegetarisme
Vermeersch: Wij zijn in de eerste plaats de slaaf van onze passies, zoals de 18de-eeuwse Schotse filosoof David Hume zei. Ik probeer mijn biologische behoeften zo veel mogelijk te bevredigen, en gebruik mijn rede om dat in te perken. Maar ik doe mijzelf een paar toegevingen.
De Dijn:Ook Spinoza was geen asceet. En dat de rede ondergeschikt is aan de passies, dat is nu precies mijn stelling.
We kunnen argumenten gebruiken zoveel we willen, als die niet in een emotionele context passen, zullen ze nooit enig effect hebben.
Over euthanasie
Vermeersch: Toen ik klein was, vond iedereen euthanasie onaanvaardbaar. Toen werd er overal over gedebatteerd en leerden mensen het idee stukje bij beetje aanvaarden. Je hebt niet alleen argumenten nodig, maar ook overredende communicatie. Het is niet omdat ik één keer zeg dat euthanasie aanvaardbaar is, dat iedereen dat vindt. Het moet doordringen. Maar dat gebeurt met rationele argumenten.
De Dijn: Die argumenten spelen een rol, maar niet de rol die jij denkt. Als ze over euthanasie praten, gebruiken de meeste mensen argumenten zoals 'zelfbeschikking' en 'autonomie'. Maar denk je dat zij weten wat filosofen daarmee precies bedoelen? Ik geloof daar niets van. Moraal is geen kwestie van argumenten, maar van aanvoelen.
Bron: De Morgen