Hoe katholiek is carnaval?

Gisteren zondag trok in Aalst de traditionele carnavalstoet door de volgepakte straten van de Ajuienstad. Ook elders in Vlaanderen blijft de carnavalstraditie op vele plaatsen nog behoorlijk stevig verankerd, al is de felheid waarmee het wordt gevierd er minder dan in vele plaatsen in het zuiden van Nederland (vooral in Nederlands-Limburg en Noord-Brabant) of Duitsland. Op vele plaatsen neemt Prins Carnaval voor drie dagen symbolisch de macht van de burgerlijke overheid over. In Duitsland zijn de stoeten van Rosenmontag (12 februari) legendarisch, maar ook berucht. De Duitse bisschoppen publiceerden een tiental jaar geleden nog een aanbeveling waarin ze het ongepast noemden om tijdens de carnavalstijd verkleed eucharistievieringen bij te wonen. Uniformen of de kleding van carnavalsverenigingen zijn wel toegestaan, omdat deze zoals bij schutterijen, een lange traditie hebben. Meest beroemd is het carnaval in Rio de Janeiro en Venetië.

Tijdens carnavalsdagen zijn er feesten, wordt er gedronken  en zijn er optochten, waarin  de draak wordt gestoken met bekende personen en gezagsdragers.

Het carnavalsfeest wordt geassocieerd met Aswoensdag en de veertigdagentijd, de periode van vasten, gebed en bezinning die  voorafgaat aan Pasen. Carnaval begint officieel op zondag en het wordt tot Vette Dinsdag (13 februari) en Vastenavond, de avond voor Aswoensdag, gevierd. De band met de veertigdagentijd wordt ook in de benaming zelf weerspiegeld. De oorsprong van het woord carnaval moet waarschijnlijk gezocht worden in het Italiaanse carne levare (latijn: carnem levare), het opheffen/wegnemen/derven van vlees. De dagen van carnaval zijn de laatste mogelijkheid om zich aan drank en voedsel en uitbundigheid te buiten te gaan voor de veertigdagentijd begint. De houding van de kerkelijke overheid was altijd al een beetje dubbelzinnig, al werd het feest toch omarmd om zijn pedagogische waarde en als aanzet tot de periode van soberheid in de veertigdagentijd.

De viering van carnaval is afhankelijk van de wisselende datum waarop Pasen wordt gevierd.

Critici van carnaval  associëren het feest vooral met de drink- en eetgelagen en het opzijschuiven of omekeren van regels en normen. Zij onderstrepen de heidense oorsprong van het feest. Zo vierden de Romeinen al het feest van de saturnaliën, toen al met een soort prins carnaval, vermommingen en optochten door de straten. Sommigen zoeken de historische wortels nog verder, bij feestrituelen van het oude Babylon, Mesopotomië en Egypte. Hoewel het feest al van oudsher wordt gevierd heeft de katholieke Kerk, die dit heidense feest gekerstend heeft, carnaval pas sinds de middeleeuwen opgenomen in zijn liturgische jaarkalender. De meeste carnavalsverenigingen zijn pas in de 19de of 20ste eeuw ontstaan. Ook vandaag nog wordt de feestroes op vele plaatsen om middernacht met een collectief afsluitingsritueel na de vastenavondviering, waarin men nog één keer luidruchtig kon feestvieren, beëindigd. Tijdens dat slotmoment wordt afscheid genomen van het narrenrijk en zijn prins en wordt de aanzet gegeven tot Aswoensdag en de vasten.

Vastenavond wereldwijd: 5 originele lekkernijen