Een kerkenbeleidsplan in 5 stappen

In opvolging van het IPB-Forum van 25 februari hebben het Centrum voor Religieuze Kunst en Cultuur (CRKC) en het Interdiocesaan Pastoraal Beraad (IPB) een stappenplan uitgewerkt om te komen tot een breed gedragen kerkenbeleidsplan. Over heel Vlaanderen zijn kerkelijke en burgerlijke overheden deze dagen immers druk bezig met het opstellen van deze plannen. De hamvraag is telkens: welke kerken blijven onveranderd parochiekerk, welke worden ook gebruikt door andere christelijke gemeenschappen (medegebruik), welke krijgen een dubbel liturgisch en profaan gebruik (nevenbestemming), welke worden volledig onttrokken aan de eredienst (herbestemming)?

1. Een eerste stap is het opmaken van een pastoraal plan, een beleidsnota van de pastorale ploeg over de organisatie van de toekomstige pastorale activiteiten in de nieuwe zones, eenheden of parochies. Hieruit kan afgeleid worden welke rol de kerkgebouwen in dit beleid zullen spelen. Daar waar deze besprekingen nog volop lopen, is het raadzaam om voldoende ruimte te laten voor nieuwe initiatieven en dus niet te drastisch tot kerksluitingen over te gaan.
2. Een volgende stap in de opmaak van het kerkenbeleidsplan is de opstart van een gezamenlijke stuurgroep met vertegenwoordigers van kerkelijke en burgerlijke kant. Die bespreekt de toekomstmogelijkheden voor de verschillende kerken van de gemeente op basis van het pastoraal plan en de inventarissen per kerkgebouw. Deze stuurgroepvergaderingen worden voorbereid in en teruggekoppeld naar een kerkelijke en burgerlijke werkgroep. Om de grotere groep van parochianen en burgers te horen over de toekomst van hun kerkgebouw, kunnen contactmomenten georganiseerd worden.
3. Eenmaal de stuurgroep een gedragen toekomstvisie heeft uitgewerkt, wordt een principiële goedkeuring gegeven door het college van burgemeester en schepenen.
4. Na informeel overleg met het beleid van het bisdom en een principiële goedkeuring van het Agentschap Onroerend Erfgoed, kan het kerkenbeleidsplan dan ter officiële goedkeuring worden voorgelegd aan de bisschop. Daarna kan het kerkenbeleidsplan worden goedgekeurd door de gemeenteraad en omgezet in een gemeenteraadsbesluit. De uitgeschreven versie van het plan, de goedkeuring van de bisschop en het gemeenteraadsbesluit zijn noodzakelijk voor een aanvraag van erfgoedpremies van de Vlaamse overheid.
5. Eenmaal het kerkenbeleidsplan is goedgekeurd, worden de leden van de betrokken gemeenschappen geïnformeerd. Idealiter wordt ook nog een publieke infoavond gehouden waarin de langetermijnvisie op de kerken van de gemeente wordt gepresenteerd aan de bevolking. Zo kunnen zowel voor de pastorale toekomst als voor de (gedeeltelijke) nieuwe functies in kerken mensen worden warmgemaakt.

Hoe dringend is de uitwerking?

Vanaf 2015 is volgens het nieuwe Onroerend-erfgoeddecreet een kerkenbeleidsplan verplicht voor alle beschermde kerken die een nieuwe erfgoedpremie willen aanvragen. In juli 2016 werd een decreetwijziging goedgekeurd waardoor nu ook voor alle oude aanvragen voor restauratiepremies voor beschermde kerken (ingediend vóór 1 januari 2015), met terugwerkende kracht een kerkenbeleidsplan moet worden voorgelegd vóór 1 oktober 2017. 238 dossiers uit 130 verschillende gemeentes staan momenteel op deze wachtlijst en dienen dus ten laatste op de gemeenteraad van september 2017 hun kerkenbeleidsplan goed te keuren om de deadline te halen. De andere 159 gemeentes met minstens één beschermde kerk en 19 gemeentes zonder beschermde kerken, hebben iets meer tijd en dienen niet per se voor 1 oktober alles rond te hebben.

Download de volledige tekst van het stappenplan (pdf).