Nederlandse protestanten distantiëren zich van Luthers jodenhaat

De Protestantse Kerk van Nederland (PKN) heeft zich in het vooruitzicht van de herdenking van de vijfhonderdste verjaardag van het begin van de Reformatie gedistantieerd van de anti-joodse tirades in het werk van de Duitse kerkhervormer Maarten Luther. De verklaring werd gisteren voorgelezen op een studiedag met als thema: Luther, het protestantisme en de joden in Utrecht. In de verklaring wordt benadrukt dat jodenhaat in die tijd niet alleen bij Luther voorkwam. Maar in het eeuwenlange antisemitisme heeft hij een akelige rol gespeeld.

Aansporing tot jodenhaat

Het moedige standpunt van de Nederlandse protestanten is niet uniek. De Lutherse Wereldbond distantieerde zich al in 1984 en later volgde de machtige Evangelische Kerk van Duitsland (EKD), die vorig jaar een officiële schuldbekentenis aflegde waarin wordt erkend dat de Kerk joden verregaand in de steek heeft gelaten.

De oproepen en aansporingen van de kerkhervormer waren niet mals. Steek hun synagogen in brand, schreef hij in het boekje Over de joden en hun leugens (1543). Andere oproepen waren Pak joden op. In 1543 lanceerde hij een oproep om joden hun bezittingen af te nemen en naar werkkampen te sturen. Gisteren werd tijdens de studiedag beklemtoond dat die oproepen hebben bijgedragen tot het klimaat waarin de Holocaust kon ontstaan.

Afstand nemen van het verleden

Trinette Verhoeven, preses van de lutherse synode binnen de PKN en opsteller van de verklaring, verduidelijkt dat zij blij was maandagmiddag hardop te kunnen zeggen wat ze al jaren voelde: De opruiende teksten van reformator Maarten Luther over joden deugen van geen kant. Wij trekken ons de misstappen uit het verleden aan, ook al hebben we ze niet zelf begaan. Verhoeven bemerkt wel dat de jodenhaat van Luther echter vooral is aangeslagen in Duitsland. Zij vindt nog dat de uitspraken een bijzondere verantwoordelijkheid meebrengen jegens joden. Een expliciete spijtbetuiging bevat de verklaring echter niet. omdat we niet direct schuld dragen aan Luthers antisemitisme, aldus nog Trinette Verhoeven.

Bron: Trouw.nl/www.kro-ncrv.nl/inspiratie