Net niet... heilig

De voorbije jaren werden jaarlijks gemiddeld vijf mensen heilig verklaard, maar voor een nog veel groter aantal mensen blijft het proces voor hun heiligverklaring aanslepen of komt het uiteindelijk op een dood spoor terecht. De Franse publicist Jérôme Anciberro, bekend van zijn artikels in Franse weekbladen als La Vie en Temoignage chrétien, publiceerde daarover het boek Presque saints! (Bijna heilig). Daarin gaat hij onder meer na waarom bekende figuren als de Italiaanse zeevaarder Christoforo Colombo (Christoffel Columbus) of koning Louis XVI, de enige Franse koning die geëxecuteerd werd, uiteindelijk nooit werden heilig verklaard, ook al werd daarvoor een proces gestart.

Onder impuls van het Tweede Vaticaans Concilie, maar ook de mondialisering heeft een inflatie van de heiligverklaringen plaatsgevonden. Jerome Anciberro

Anciberro stelde vast dat een voorbeeldig levenspad en een model voor navolging zoals bekend de belangrijkste criteria voor een heiligverklaring zijn. Maar er zijn nog vele andere factoren die een rol spelen. Dat de criteria behoorlijk streng zijn, schrijft hij toe aan de expansie van de heiligverklaring, waardoor de katholieke Kerk zich op een bepaald moment moest rechtvaardigen waarom mensen tot de eer van het altaar worden verheven. Daardoor zijn de processen voor de heilig- en zaligverklaring door de eeuwen heen almaar ingewikkelder en strenger geworden.

De auteur heeft voor zijn boek veel onderzoek gedaan in de archieven van de Société des Bollandistes (internationaal gerenommeerd instituut van de jezuïeten, genoemd naar Jean Bolland s.j. en gespecialiseerd in de hagiografie of beschrijving van heiligenlevens) in Brussel. Deze instelling bestaat al sinds de 17e eeuw. Het is een echt paradijs voor kerk- en andere historici. Het historische onderzoek dat daar wordt uitgevoerd is gezaghebbend, zowel in de wetenschappelijke gemeenschap als voor de officiële instellingen van de katholieke Kerk die zich met deze zaken bezighouden. Op basis van zijn onderzoek daar komt Anciberro tot de conclusie dat het onderzoek naar de mislukking van sommige zalig- of heiligverklaringen minstens even interessant zijn als de vele keren dat het wel is gelukt.

Neem nu bijvoorbeeld Christoffel Columbus. Dankzij zijn ontdekking van het Amerikaanse continent werd het mogelijk om zowat de helft van de planeet te evangeliseren. Daarom werd in de 19de eeuw het plan opgevat om hem heilig te verklaren. Maar daartegen bestond ook veel weerstand. Zo werd de katholieke Kerk onder meer verweten dat zij de roem van Colombus voor zichzelf probeerde op te eisen. Ook de faam van koning Lodewijk XVI, die in 1793 stierf onder de guillotine, sneuvelde een tweede keer toen geprobeerd werd hem heilig te verklaren. Jérôme Anciberro: Allereerst bestond er al veel twijfel over of hij wel een geloofsmartelaar was. Uiteindelijk haalden de pragmatici, die rekening hielden met zowel de dood van de koning als met de wel heel specifieke politieke omstandigheden, de overhand.

Momenteel lopen ook processen voor de zaligverklaring van Karel de Grote, Alcide De Gasperi, Robert Schuman en Johannes Paulus I. Anciberro:  Karel de Grote is een symbolische beschermheilige van Europa, maar geen officiële. Het is onduidelijk of hij een 'echte' heilige is. Hij werd heilig verklaard door een 'antipaus'. Bij Benedictus van Nursia, de Slavische apostelen Cyrillus en Methodius, maar ook bij Brigitta van Zweden, Katharina van Siena of Edith Stein ligt het anders. De pausen verklaarden ze allemaal beschermheren van Europa. Hun heiligverklaring kan ook ertoe bijdragen om de Europese gedachte te verspreiden.