‘Pausin Johanna was een mythe’

Volgens een hardnekkige stadslegende zou een vrouw omstreeks 855 erin geslaagd zijn het pausambt te bekleden nadat zij de kerkelijke ladder had beklommen zonder dat iemand haar ware identiteit had weten te achterhalen. Daarna zou zij 2,5 jaar paus geweest zijn, totdat zij tijdens een processie in de buurt van de Sint-Jan van Lateranenbasiliek van haar paard zou gevallen zijn en spontaan zou bevallen zijn. De legende zorgde ervoor dat er in de bekende basiliek tot op vandaag een lege stoel staat, met een groot open sleutelgat in het midden, zodat een diaken het geslacht van een nieuwe paus zou kunnen vaststellen.

De legende inspireerde schilderijen en films. Maar op een pas gehouden colloquium met kerkhistorici in Rome waren de deelnemers het erover eens dat het om pure fictie gaat. Het belangrijkste argument daarvoor, zegt mgr. Stefan Sanchirico van het Pauselijke Archief, is dat historisch onderzoek heeft aangetoond dat de legende pas 250 jaar na datum voor het eerst vermeld wordt. Bovendien raakte de mythe al in de dertiende eeuw opnieuw in de vergetelheid. Daarna wordt zij pas opnieuw opgerakeld in de periode van de opkomst van het protestantisme. 

Ook het verhaal over de 'doorboorde' stoel in de Sint-Jan van Lateranen werd ontkracht. Weliswaar bestaat die stoel, maar hij werd niet doorboord om het geslacht van de nieuwe paus te bepalen. De marmeren cathedra werd doorboord als herinnering aan de oorspronkelijke functie van de stoel als toiletstoel. Dat moet de paus de eerste keer dat hij als paus op die stoel gaat zitten eraan herinneren dat hoewel hij net met een grote macht is bekleed, hij niet God is. Hij blijft altijd een mens, onderworpen aan de behoeften van de natuur zoals iedereen, inclusief de dood. De gaten in de stoel hebben geleid tot het idee dat het plaatsnemen op de stoel een ritueel was om het geslacht van de paus te controleren. Maar de betekenis ervan is helemaal anders.

De onderzoeker wijst er nog op dat de legende over de vrouwelijke paus te veel tegenstrijdigheden bevat, wat aantoont dat zij doorheen de jaren almaar meer werd aangedikt. Mogelijks werd de legendevorming ook beïnvloed door het beeld van de paus en het bisdom Rome als Ecclesia Mater, de moederkerk.