Poetin krijgt rekening voor zijn machtspolitiek gepresenteerd

De spanning tussen Moskou en Kiev bereikt een nieuw hoogtepunt met de kerkvergadering van vandaag in de kathedraal van Kiev. Daarin geven twee van de drie orthodoxe Kerken in Oekraïne groen licht voor de nieuwe statuten en de nieuwe primaat van de eengemaakte en autocefale Oekraïens-orthodoxe Kerk. Het patriarchaat van Moskou beschouwde Oekraïne door het doopsel van Roes (in 988 in Kiev) altijd als de bakermat van de Russisch-orthodoxe Kerk, met zijn 104 miljoen gelovigen de grootste orthodoxe kerkgemeenschap wereldwijd. Het doopsel van Roes betekende het begin van de christelijke geschiedenis van Rusland. Kort daarna werd het christendom onder prins Vladimir staatsgodsdienst. Het patriarchaat van Moskou heeft de jurisdictie over Oekraïense orthodoxen daarom steeds als vanzelfsprekend ervaren.

Russische staatskerk

Maar vele van de 38 miljoen Oekraïens-orthodoxe gelovigen houden een heel andere lezing van de geschiedenis erop na. Zij zijn de decennialange communistische overheersing en repressie vanuit Moskou niet vergeten Daarbij wierp de Russisch-orthodoxe Kerk zich volgens hen nadrukkelijk op als collaborateur van het Kremlin. De herwonnen onafhankelijkheid van Oekraïne in 1991 versterkte het verlangen naar een onafhankelijke Oekraïense-orthodoxe Kerk, terwijl het bestuur van patriarchaat van Moskou door vele orthodoxe gelovigen almaar nadrukkelijker als de feitelijke voortzetting van het Russische buitenlandse beleid werd ervaren.

De Russisch-orthodoxe Kerk krijgt jaarlijks 178 miljoen staatssteun en is onder president Vladimir Poetin meer dan ooit staatskerk.

Russisch neokolonialisme

Het patriarchaat van Moskou verloor in 2014 definitief zijn laatste krediet bij de niet-Russisch gezinde Oekraïners met de annexatie van het schiereiland Krim en de steun van Poetin - ook daadwerkelijk met wapens en militaire raadgevers - voor de pro-Russische rebellen in het oosten van Oekraïne. Met de oprichting van de autocefale Oekraïens-orthodoxe Kerk krijgt Moskou vandaag de rekening gepresenteerd voor honderd jaar Russische machtspolitiek in Oekraïne. Ook moreel is Moskou de grote verliezer. Wereldwijd zijn er 300 miljoen orthodoxe gelovigen. Daarvan behoort een derde tot de Russisch-orthodoxe Kerk. Moskou ging er, onder meer ook in de Wereldraad van Kerken (WCC), altijd prat op dat zij als grootste orthodoxe Kerk de spreekbuis is van de orthodoxe gelovigen. Vandaag brokkelt dat gezag van het patriarchaat van Moskou, dat overgens al langer in de schaduw staat van het oecumenisch patriarchaat Constaninopel, nog verder af. En erger. Het zou ook anderen wel eens op ideeën kunnen brengen.

Lees verder onder de foto

Alles is politiek

Het streven naar een autocefale Kerk heeft onmiskenbaar een politieke dimensie. De onafhankelijkheid van de orthodoxe Kerk in Oekraïne werd de afgelopen maanden door beide partijen handig uitgespeeld en gebruikt als middel om de eigen positie te versterken. Oekraïense veiligheidsfunctionarissen gingen eerder van de maand in de kathedraal van Korosten, in het noordwesten van het land, op zoek naar bewijzen voor een georganiseerde haatcampagne van Russisch gezinde geestelijken tegen het bewind in Kiev. Die inval werd vanuit Moskou afgeschilderd als het werk van de duivel. Ook vele andere Kerken met banden met Moskou, die volgens de Oekraïense veiligheidsdienst als een soort paard van Troje worden gebruikt, zijn met gelijkaardige incidenten en pesterijen geconfronteerd. Enkele nationalistische Oekraïense kerkleiders bestempelden de confiscatie van drie Oekraïense marineschepen als een laatste wanhoopspoging om de onafhankelijkheid van de orthodoxe Kerk te beletten.

Kiev greep het incident met de schepen handig aan om de krijgswet af te kondigen. President Petro Porosjenko verklaarde al meermaals dat hij het Russische neokolonialisme en de bemoeienissen van Moskou op Oekraïens grondgebied, waarvan de Krim volgens het internationale recht nog steeds een integraal onderdeel is, meer dan beu is. Porosjenko probeert zijn positie te versterken door nadrukkelijk toenadering te zoeken met de EU en de Navo. Kirill, de patriarch van Moskou, kan slechts machteloos toekijken. Volgens hem heeft vandaag de grootste splitsing van het christendom in 1000 jaar plaats. Dat is niet alleen een drama voor de orthodoxie, maar ook voor de hele oecumenische beweging.