Populaire katholieke zanger sterft in Rwandese cel

Maandag meldde de Rwandese politie dat een onderzoek geopend werd naar de zelfmoord van Kizito Mihigo in de politiecel waarin hij opgesloten zat, sinds hij drie dagen tevoren was opgepakt omdat hij de grens met buurland Burundi probeerde over te steken. President Paul Kagame had Mihigo in september 2018 gratie verleend en de populaire Rwandese gospelzanger had de gevangenis mogen verlaten, lang voor hij de 10 jaar had uitgezeten waartoe hij begin 2016 was veroordeeld.

Maar de liedjes van Mihigo blijven in Rwanda verboden, alleen in de kerk mag zijn liturgische muziek nog weerklinken. Nochtans was Kizito Mihigo jarenlang een chouchou van het regime van Paul Kagame.

Kinyarwanda

Mihigo had alles wat de propaganda van Rwandees sterke man Paul Kagame kan gebruiken. De jonge Tutsi komt uit een katholieke familie uit Kibeho, die tijdens de genocide van 1994 volledig werd uitgemoord. Hij was tijdens zijn jonge jaren op het kleinseminarie van Butare muziek beginnen schrijven en zo was de zanger-organist in de jaren voor de genocide uitgegroeid tot de populairste schrijver van katholieke liturgische muziek in het lokale kinyarwanda. Meteen na de genocide had hij aansluiting gezocht met het Rwandees Patriottisch Front (FPR) om zijn familie te wreken.

Tijdens niet-afgeronde priesterstudies kwam Mihigo op het spoor van vergeving en verzoening.

Geweldloosheid

In 2001 was Mihigo een van de componisten van het nieuwe Rwandese volkslied en Kagame stuurde hem daarna met een persoonlijke beurs naar het conservatorium van Parijs om er zijn orgelspel te vervolmaken. In Europa kwam Mihigo steeds meer in contact met – vooral protestantse - theologische inzichten in verband met geweldloosheid en verzoening. Hij stichtte in 2010 zijn eigen Kizito Mihigo Peace Foundation (KMP), engageerde zich in de interreligieuze dialoog en organiseerde verschillende vredesconcerten en requiems voor alle slachtoffers van geweld wereldwijd.

In België was Kizito Mihigo onder meer te gast in Namen toen mgr. Andre Léonard er nog bisschop was.

Katholieke kerk

In 2011 trok Mihigo terug naar Rwanda en hij werd er zeer populair, ook en met name bij de Rwandese machthebbers. Het FPR-regime heeft de katholieke kerk en missionaire congregaties altijd met de vinger gewezen omdat ze volgens hem in de jaren 70 en 80 te nauwe banden hadden met het Hutu-regime van Juvénal Habyarimana en in de jaren 60, met de révolution hutu, zelf aan de basis lagen van de polarisatie tussen Hutu en Tutsi. Nu toch met een katholieke volksheld kunnen uitpakken, was meegenomen. Mihigo kreeg zelfs een eigen radioprogramma.

Mihigo zong zo vaak op genocide-herdenkingen en andere plechtigheden, dat tegenstanders hem een ‘regimezanger’ noemden.

YouTube

Begin april 2014 kwam er plotseling een kink in de kabel. Via YouTube verspreidde Mihigo de song Igisobanuro cy’Urupfu (De betekenis van de dood), waarin hij alle slachtoffers van geweld op dezelfde lijn plaatste: zowel die van de genocide als die van wraakpartijen of van het huidige regime. Dat is not done. De officiële leer luidt dat er alleen een genocide van extremistische Hutu op Tutsi en gematigde Hutu is geweest, en dat alles sinds de inval van het RPF peis en vree is.

Beluister het verboden liedje 'Requiem van de verzoening'.

Wie in Rwanda pleit voor een meer genuanceerde visie op het verleden, riskeert zijn leven.

De Rwandese overheid sluit opposanten op in niet-officiële detentiecentra, waar ook gemarteld wordt, constateert Human Rights Watch. 

Schijnproces

De song van Mihigo werd meteen verboden. Hijzelf verdween net voor de herdenking van de genocide in 2014 om een tiental dagen later te verschijnen in 2 video-opnames, waarin hij zichzelf beschuldigde van opruiing tegen de staat en een poging om de jeugd tegen de autoriteiten op te zetten. Na enkele maanden procesvoering – waar Mihigo voortdurend schuldig pleitte – werd de zanger veroordeeld tot 10 jaar gevangenisstraf voor samenzwering tegen de regering. Alle internationale waarnemers zijn het erover eens dat dit een politiek geïnspireerd schijnproces was.

De emeritus aartsbisschop Léonard zei destijds in een interview dat hij niet begreep hoe Kizito Mihigo gevaarlijk kon zijn.

Religieuze inspiratie

In september 2018 liet president Kagame plots tal van opposanten vrij, waaronder Mihigo maar ook voormalig presidentskandidate Victoire Ingabire, die hem dus heel persoonlijk kende. Ik vroeg hem ooit waar hij de kracht haalde om de moordenaars van zijn familie te vergeven, vertelt ze via WhatsApp. Hij antwoordde dat verzoening niet van de mens, maar van God komt.

Kunnen vergeven is genade, zei Mihigo, door God aan de mensen van goede wil geschonken. Ingabire geeft ook mee dat ze Mihigo ooit vroeg wat hij op zijn grafsteen wou. Zoals abbé Pierre, zei hij: 'Hij probeerde lief te hebben.’

Intussen lijkt de Belgische kamer van volksvertegenwoordigers de verdachte dood van Kizito Mihigo niet eens opgemerkt te hebben.

‘Donor darling’

Ondanks het totaal gebrek aan vrije meningsuiting in Rwanda en de herhaalde berichten over mensenrechtenschendingen en politieke moorden, blijft het land een donor darling van het Westen. Van alle donoren samen krijgt het Centraal-Afrikaanse landje jaarlijks meer dan 1 miljard dollar ontwikkelingsgeld. Dat is 100 dollar per Rwandees, terwijl Burundi nauwelijks 40 dollar per inwoner krijgt (cijfers van 2017). Ons land doet ruimschoots zijn duit in het zakje: Rwanda krijgt na de Democratische Republiek Congo (RDC) nog altijd het meeste directe ontwikkelingshulp.