'Tussen religie, wetenschap en magie kan je in de vroege middeleeuwen geen schotten plaatsen', stelt Raoul Bauer © gdc
Raoul Bauer: ‘In de vroege middeleeuwen was de Kerk heel modern’
22/10/2019 - 12:16
Met Niet meer blaffen naar de maan zet emeritus hoogleraar cultuurgeschiedenis (KU Leuven) RaoulBauer zijn zoektocht naar middeleeuwse godsbeelden verder. In zijn jongste boek beschrijft hij middeleeuwers die de drie dimensies belichamen. Het voorlopige eindpunt ligt aan het begin van de 12de eeuw. De tweede helft van die eeuw is – ook inhoudelijk – een andere periode, legt de auteur uit. Wil ik daar recht aan doen, dan moet ik daarover een nieuw boek schrijven.
Terug naar essentie
Teruggrijpen naar geschiedenis kan inspireren, stelt Raoul Bauer. In de vroege middeleeuwen was de Kerk zeer modern. Dankzij de Kerk kon de antieke cultuur doorleven en sloeg ze tegelijk de brug naar het nieuwe. Leken hadden een prominente plaats. Vrouwen hadden hun inbreng. De relatie tussen leken en bisschoppen was vertrouwelijk en vaak constructief. Pas in de 8ste eeuw veranderen en formaliseren de verhoudingen. Dat er een structuur op poten wordt gezet, is uiteraard begrijpelijk, maar vanaf de 11de eeuw gaat men daarin te ver. De harde houding tegenover gehuwde priesters bijvoorbeeld botst met de historische realiteit. Wat onder meer begon als een machtsstrijd tussen seculiere en reguliere geestelijkheid, wordt op de duur een geloofspunt.
Als je consequent teruggrijpt naar de eerste eeuwen van het christendom, ligt daar volgens mij een nieuwe toekomst voor de Kerk.
Niet dat met gehuwd priesterschap alle problemen van de baan zijn, maar een terugkeer naar de Bron helpt wel om opnieuw naar de essentie te gaan.
Kortstondigheid van het leven
Niet meer blaffen naar de maan is rijkelijk gelardeerd met anekdotes, maar net die petites histoires maken het boek toegankelijk. Persoonlijk was de auteur getroffen door een verhaal over de bekering van koning Edwin van Northumbrië (ca. 584-632/33). Een van zijn koninklijke raadslieden vertelt hoe een mus uit de donkere nacht een warme verlichte zaal binnenvliegt en die aan de andere kant verlaat, opnieuw de donkere nacht in. De vlucht van die vogel door de zaal staat symbool voor de kortstondigheid van het leven. Wat ervoor komt en wat erna volgt, weten we niet. Maar in Christus zie je zowel het verleden als de toekomst, luidt de redenering. Meer nog: in de geboorte van Christus zit al zijn terugkomst. Op basis van dat verhaal wordt het christendom aanvaard. Dat Beda Venerabilis (672-735) dat verhaal met nadruk vertelt, zegt veel over de man.
