De Regel van Franciscus is 800 jaar oud. Hoe actueel is hij nog?

De regel van de minderbroeders-franciscanen van Sint-Franciscus werd preciest 800 jaar geleden goedgekeurd. De kloosterregel is een handleiding om het Evangelie van Jezus in het dagelijkse leven vorm te geven in gehoorzaamheid, een ongehuwd leven en zonder eigendom. Zo krijgen de broeders een verbod om geld aan te nemen. Ze worden opgeroepen tot nederigheid en dienstbaarheid. 

Broeder Luc Vansina geeft toelichting over het ontstaan van de kloosterregel en over de betekenis daarvan voor vandaag:

‘De regel is in overleg met, en vanuit de ervaring van de medebroeders ontstaan’, bemerkt broeder Luc Vansina van de kapucijnen in Antwerpen. ‘Het is essentieel om te beseffen dat de regel geen serie voorschriften is die nauwgezet moeten worden nageleefd.

We kunnen de voorschriften en aanbevelingen vandaag niet zomaar klakkeloos overnemen.

Waar het om gaat, is om zo dicht mogelijk te komen bij wat Sint-Franciscus heeft bedoeld. Overigens gaat het er niet om Franciscus na te volgen, maar wel Christus en zijn evangelie. De regel is daarbij een handleiding, hij stelt een levensmodel voor. Het mooie is dat je door de regel te lezen en te bestuderen dichter komt bij wat Franciscus oorspronkelijk heeft bedoeld. Opvallend en typisch is natuurlijk de oproep om oog te hebben voor de armen. De arme staat centraal. Het gaat om een manier van aanwezigheid. Het is een oproep om als mindere aanwezig te zijn en niet vanuit de hoogte te leven, vandaar de benaming minderbroeders.’ 

De vraag of het oorspronkelijk echt de bedoeling was van Franciscus om een orde op te richten, valt moeilijk te beantwoorden. Feit is dat de eenvoudige, sobere manier van leven ten dienste van de naaste al snel anderen inspireerde. Hij bracht een beweging op gang, en zoals dat wel vaker gaat, kreeg hij de opdracht om een Regel te schrijven. Die was nodig voor de erkenning van paus Honorius. ‘Dat de regel en beweging zo’n succes werden, is ook het gevolg van het feit dat Franciscus zijn medebroeders heeft uitgestuurd naar Europa en zelfs daarbuiten. Maar ook de grote kloof die er in die tijd bestond tussen arm en rijk heeft tot het succes bijgedragen.’

Tijdloze boodschap

Broeder Luc benadrukt dat de regel nog steeds actueel is. ‘Het is een oproep om de arme ook vandaag een plaats te geven in ons leven en om het evangelie te beleven en na te leven. Dat is een boodschap die tijdloos is.’

Vele orden en congregaties zijn vanuit een concrete nood ontstaan, zoals onderwijs of de zorg voor zieken. Maar vele van die taken zijn vandaag door anderen en de overheid overgenomen.

‘De regel van Franciscus blijft actueel. Niet alleen door de oproep voor de armenzorg. Bekend is ook het verhaal over de ontmoeting met de sultan, een model voor interreligieuze dialoog vandaag. En natuurlijk is er de zorg voor de schepping, die vandaag misschien nog actueler is als in die tijd.’

Desondanks loopt het in onze tijd niet storm om franciscaan te worden. 

‘Het is goed om te beseffen dat het niet de bedoeling is om kloosters te vullen. Vandaag is het niet langer evident zich nog voor een heel leven te engageren.

Het is voldoende dat er twee of drie in de naam van Jezus samen zijn.

Overal bestaan kerngemeenschappen, zoals hier bij ons in Antwerpen, waar wij met vijf broeders samen zijn en een kleine gemeenschap vormen. Mensen van verschillende nationaliteiten, in een stad met meer dan 175 nationaliteiten.

Het gaat er om de essentie te bewaren en niet op een eiland te leven.

Bondig samengevat is de Regel een oproep tot aandacht voor ieder mens, om twist en strijd te vermijden, om terug te keren en ons te herbronnen naar het Evangelie en de navolging daarvan. Franciscus stimuleert om het hokjesdenken te doorbreken en om ons toe te vertrouwen aan Gods werk. Maar nog veel te vaak willen wij denken in de plaats van God.’