'Seksueel misbruik: onze schaamte en onze vernedering'

Tekst: Geert De Kerpel -  foto's: communicatiedienst aartsbisdom Mechelen-Brussel

Op 18 november is het de Werelddag voor overlevers van seksueel misbruik. Aan de vooravond ervan herdacht de katholieke Kerk in België hen tijdens een nationale gebedsdienst in de basiliek van Koekelberg, voorgegaan door aartsbisschop Luc Terlinden. Er werd schuld beleden en gebeden voor overlevers van misbruik. Twee ervan namen ook zelf het woord en de aartsbisschop sprak de homilie uit.

Kwetsbaarheid centraal stellen

Tijdens zijn homilie onderstreepte Mgr. Terlinden het grote belang van het centraal stellen van kwetsbaarheid: bij de andere en bij mezelf. Wanneer kwetsbaarheid wordt miskend en een gevoel van almacht de overhand krijgt, wordt de deur naar misbruik geopend. Dat is het wat ook in onze Kerk heeft plaatsgevonden. Het leidde tot de meest afschuwelijke vormen van misbruik, gepleegd door geestelijken en andere verantwoordelijken. Dit is onze schaamte en onze vernedering.

Jezus, aldus de aartsbisschop, wijst ons de weg om uit deze vicieuze cirkel van almacht en misbruik te breken: het erkennen van kwetsbaarheid. Bij de ander én bij mezelf. Ik ben niet almachtig, ook ik heb mijn eigen kwetsbaarheid. Door die te erkennen, kan ik me openstellen voor de kwetsbaarheid en het lijden van de ander. Meer nog, door daarnaar te luisteren, ontdek ik mijn eigen kwetsbaarheid en word ik meer mens.

Mgr. Terlinden: “Jezus plaatst niet enkel het kwetsbare kind in het midden. Hij, de Zoon van God, identificeert er zich zelfs mee. We horen Hem zeggen: ‘Wie een kind zoals dit opneemt in mijn Naam, neemt Mij op.’ Dit is verre van een almachtige, afstandelijke en onbewogen God. Hij toont zich kwetsbaar. Een kwetsbaarheid die Hem tot aan het kruis zal brengen, het ultieme teken van schaamte, oneer en zwakte in de ogen van zijn tijdgenoten, maar voor Jezus het teken van een liefde die elke vorm van geweld, overheersing en misbruik afwijst.”

Lees de integrale homilie van aartsbisschop Terlinden

Lees ook de toespraak die Mgr. Terlinden hield bij de onthulling in Sint-Pieters-Leeuw van een gedenkteken voor slachtoffers van misbruik.

Kinderen van het Licht

Tijdens de viering namen ook twee overlevers van misbruik in de Kerk het woord. De eerste deed dat anoniem en liet een korte bezinning voorlezen rond het thema Licht: "Wij zijn kinderen van het Licht. Wij willen leven in het Licht. Maar de duisternis nam ons niet aan. De duisternis kreeg handen, een hoofd en vreselijk veel kracht. Mentale kracht, fysieke kracht, spirituele kracht. Niemand zag het gebeuren. Of ieder sloot z’n ogen en z’n hart. En wij: Ineengedoken bang. Volgelopen wantrouwen. Eenzaam zonder woorden. Het diepste, meest heilige plekje in onszelf, werd geraakt en gekwetst. Misbruik is een leven lang. Geneest een beetje. Maar nooit helemaal. Wij zijn kinderen van het Licht. Wij willen leven in het Licht. Licht is, als men spreekt, en nooit meer zwijgt over wat geen liefde is geweest. Licht is, als de kerk spijt heeft van wat ons werd aangedaan en om vergeving vraagt. Licht is, als er gerechtigheid geschiedt. Licht is, als christenen de keuzen van Christus gaan maken."

Ladder naar het leven

Het tweede indringende getuigenis was van de hand van overlever Anne-Sophie Cardinal. Ze bracht ook een kunstwerk van eigen hand mee waarin ze haar weg van dood naar leven uitdrukt. 

Anne-Sophie Cardinal was een van de 15 overlevers die in september in ons land paus Franciscus konden ontmoeten. En ook al had elk van hen maar een paar minuten om te spreken en uit te wisselen, het kan volgens haar toch ook een eerste stap zijn naar wat ieder van ons verwacht in het diepst van ons bestaan. Een aandachtig en welwillend oor, wetend dat we allemaal de steun nodig hebben om de beste versie van onszelf te zijn.

Want om uit een draaikolk te komen, heb je hulp nodig. Of je nu misbruikt bent of dader bent, de gemeenschappelijke vijand is voor Anne-Sophie Cardinal niet de Kerk, maar het kwaad dat ons naar beneden trekt en echte gerechtigheid verhindert. Gelukkig zijn er mensen die besluiten een helpende hand uit te steken. Er zijn mensen die een ladder in deze modderzee plaatsen om je eruit te trekken. Het is die ladder die haar gered heeft. Ze is het symbool van haar dierbaren, familie, omgeving, de verantwoordelijken binnen de Kerk die kwamen toen ze hen daarom vroeg, degenen die ze herkende als de mijnen, de slachtoffers met zeer verschillende maar zo vergelijkbare ervaringen in hun nood en hun kracht.

Lees het volledige getuigenis van Anne-Sophie Cardinal

De gebedsdienst in de basiliek van Koekelberg werd afgesloten met een minutenlange stille wake bij het beeld "Esse Est Percipi" van Ingrid Rosschaert dat in het voorjaar van 2017 in de basiliek werd onthuld in herinnering aan de slachtoffers van seksueel misbruik in de kerk.

De Interdiocesane Commisie voor Liturgie werkte een bundel uit met liturgische suggesties voor een herdenkingsviering voor slachtoffers van seksueel misbruik. Die kan gedownload worden via deze link