Tertio over de apostel Paulus: a rebel with a cause

Op 6 mei heeft voor de veertiende keer een LOGOS-studiedag (Leuvense Ontmoetingen rond Geloof, Openbaring & Spiritualiteit) plaats. Thema is: Apostelen: de kerk in beweging. Hoogleraar Nieuw Testament Reimund Bieringer verzorgt het openingsreferaat over de ups en downs van Paulus’ apostelschap. We lezen Paulus altijd vanuit het licht van de geschiedenis en zetten hem op één lijn met Petrus, maar in zijn tijd was hij een buitenbeentje en niet succesvol, zegt Bieringer in Tertio. Zonder ophouden werd hij eraan herinnerd dat hij eerst de christenen vervolgde en dat hij niet ‘één van de twaalf’ was. Bovendien vonden velen dat hij zich onterecht voor apostel uitgaf. Indrukwekkend dat zo iemand een sleutelfiguur van het vroege christendom was.

Dienstbaarheid

Het begrip ‘apostel’ had in Paulus’ tijd al een overweldigende, institutionele betekenis die het ambt beklemtoonde, legt prof Bieringer uit. Om de aard van zijn apostelschap te duiden, spreekt Paulus evenwel in termen van diakonia – ‘dienstbaarheid’ –, met name de bereidheid te lijden voor Christus en het evangelie. Met slaafse dienstbaarheid tegenover een hiërarchisch hoger geplaatste persoon heeft diakonia voor Paulus niets vandoen. Zijn theologie werpt een heel ander licht op het machtsdenken en de hiërarchie in de kerkgemeenschap. In zijn eerste brief aan de Thessalonicenzen (2, 7) vergelijkt hij zichzelf liever met een klein kind en een liefdevolle moeder, en dat in een patriarchale maatschappij!

Eenzaamheid en mislukking

Over Paulus’ laatste dagen in Rome is weinig bekend, maar er blijken voldoende aanwijzingen te zijn dat hij in eenzaamheid en mislukking eindigde, wat toont dat het werk van de Geest in de wereld zich niet laat reduceren tot wat de mensen als succes beschouwen, zegt Bieringer. Het was Paulus’ overtuiging dat de onbesneden heidenen die Jezus wilden navolgen, niet besneden moesten worden en daar handelde hij naar. De kans is groot dat hem dat ook na het zogenoemde apostelconcilie van Jeruzalem door velen in Antiochië en Jeruzalem kwalijk genomen werd. Mogelijk vonden niet alle christenen in Jeruzalem het erg dat Paulus gearresteerd en naar Rome gebracht werd. Je moet je echt eens voorstellen hoe vernieuwend en bedreigend zijn visie in de toenmalige context was, oppert Bieringer.

Hoe is het mogelijk dat het christendom dat in het begin zo vernieuwend was, zo behoudsgezind is geworden? Reimund Bieringer

• Lees de integrale tekst van het interview van Frederique Vanneuville met prof. Reimund Bieringer in Tertio nr. 1002 van woensdag 24 april 2019.
• Voor een gratis proefnummer van of een abonnement op Tertio.
• LOGOS XIV over Zoals de Vader Mij gezonden heeft, zo zend Ik u. Apostelen: de kerk in beweging, vindt plaats op 6 mei in de promotiezaal van de universiteitshal, Naamsestraat 22, Leuven. Lees meer.
• Anne Siebesma & Annemarie Mayer (red.), Zoals de Vader Mij gezonden heeft, zo zend Ik u. Apostelen: de kerk in beweging, Halewijn, Antwerpen, 144 blz.