Topstukken Dieric Bouts verlaten na 600 jaar Sint-Pieterskerk

Twee werken van Dieric Bouts hebben voor het eerst de Leuvense Sint-Pieterskerk verlaten. Na een minutieus voorbereide operatie werden Het Laatste Avondmaal en Marteling van de Heilige Erasmus tijdens een delicate operatie veilig verhuisd naar het museum M Leuven, dat nauwelijks een driehonderdtal meters verder is gelegen. Daar krijgen zij vanaf eind oktober, en nog tot 14 november, een plaats in de ambitieuze tentoonstelling Dieric Bouts. Beeldenmaker. 

De twee topwerken bevinden zich al bijna 600 jaar in de Leuvense Sint-Pieterskerk. Het zijn de enige werken van de Vlaamse meester die nog steeds op de locatie hangen waarvoor ze bedoeld zijn. Zij behoren tot de blikvangers van de grote overzichtstentoonstelling, waarin het bijna volledige overgeleverde oeuvre van Bouts wordt samengebracht en waarvoor bezoekers uit de hele wereld worden verwacht. Voordat de twee werken op dinsdag 12 september de oversteek maakten, vond in de kerk een conditiecheck plaats door Karen Bonne en Livia Depuydt van het KIK (Koninklijk Instituut voor het Kunspatrimonium). In de aanloop naar de tentoonstelling worden de komende weken en dagen in M Leuven XRF-scans gemaakt door David Lainé van IPARC (International Platform for Art Research and Conservation). 

‘Nooit eerder kwamen zoveel originele werken van Dieric Bouts bijeen in zijn thuisstad’, vertelt Bert Cornillie, schepen van cultuur en voorzitter van de raad van bestuur van M. ‘Deze topwerken mogen absoluut niet ontbreken op deze tentoonstelling. Zij werden in alle voorzichtigheid van de kerk naar het museum gebracht, waar ze vanaf 20 oktober in een radicaal nieuw licht te zien zijn.’

Volgens Marjan Debaene, afdelingshoofd Oude Kunst bij M Leuven, is de expo een unieke kans om Het Laatste Avondmaal van zo dichtbij te bekijken. In de Sint-Pieterskerk hangt het op een afstand van enkele meters, achter een afsluiting. ‘Tijdens de tentoonstelling zal je al die bijzondere details nog veel beter kunnen zien. Bovendien krijgt het werk in de aanwezigheid van het bijna voltallige overgeleverde oeuvre van Bouts natuurlijk een nieuwe betekenis.’

(vervolg na de afbeelding)

Het Laatste Avondmaal is wellicht het bekendste veelluik van de kunstschilder, die feitelijk in Haarlem werd geboren en die later huwde met een meisje uit een welgestelde Leuvense familie. Het drieluik, geschilderd tussen 1464 en 1468, werd besteld door het Broederschap van het Heilig Sacrament. Bouts transporteerde Christus en zijn apostelen naar een herkenbare, eigentijdse omgeving, namelijk het 15de-eeuwse Leuven. Wie aandachtig kijkt, ziet door de vensteropeningen de Leuvense Grote Markt tijdens de bouw van het stadhuis.

Wat ook opvalt, is Christus’ hand terwijl hij het brood zegent en de toeschouwer recht aankijkt.

Bouts zet dit in de verf door de perspectiefwerking in zijn compositie zo op te bouwen dat de zegenende hand het centrale punt van het werk vormt. Door deze vroege toepassing van lineair perspectief wordt Dieric Bouts ook de eerste schilder van de noordelijke Renaissance genoemd. Op de zijluiken werden vier taferelen uit het Oud Testament afgebeeld als voorafbeeldingen van de Eucharistie: de inzameling van het Manna, de ontmoeting van Abraham en Melchisedech, de spijziging van profeet Elias in de woestijn en het Joods Paasmaal. 

Marteling van de Heilige Erasmus

Het drieluik ‘Marteling van de Heilige Erasmus’ werd vermoedelijk rond 1460 besteld voor de kapel in de Sint-Pieterskerk, waar het onder normale omstandigheden nog steeds te bezichtigen is. De drie heiligen die het onderwerp van de triptiek vormen zijn Hiëronymus, Bernardus en Erasmus. Op het middelste paneel wordt de marteling van de heilige Erasmus voorgesteld. Aan de handen en voeten vastgeketend, ligt hij languit op een houten plank. De twee beulen aan weerszijden van Erasmus trekken met behulp van een marteltuig de darmen uit zijn lichaam. Op het linkerluik wordt de heilige Hiëronymus afgebeeld, op het rechterluik zien we de heilige Bernardus van Clairvaux.

Bron: Museum M