Waarom een groeiend deel van de Franse katholieken bekoord wordt door extreemrechts

Twee weken na de Europese verkiezingen en net vóór de door president Macron uitgeschreven vervroegde parlementsverkiezingen toont onderzoek een opvallende politieke wijziging aan onder Franse katholieken. Volgens een studie voor La Croix stemde 42% van de praktiserende katholieken tijdens de Europese verkiezingen op zondag 9 juni op extreemrechtse lijsten. De coalitie rond president Marcon, die in 2019 bij katholieken populair was, zakt helemaal weg.

De scherpe stijging van de stemmen van praktiserende katholieken voor extreemrechtse lijsten is een van de belangrijkste lessen van de enquête. Bijna een derde (32%) koos voor de lijst onder leiding van Jordan Bardella. De steun voor Bardella, partijvoorzitter van het door Marine Le Pen gestichte Rassemblement National (RN), stijgt zelfs tot 37% bij alle katholieken. Dat cijfer ligt veel hoger dan de 14% die dezelfde  Bardella tijdens de Europese verkiezingen van 2019 onder katholieken behaalde. De conclusie zou zijn dat katholieken in Frankrijk geen reserves meer hebben tegen extreemrechts en dat ze hun traditionele politieke thuishaven van centrumrechts links laten liggen.

Marine Le Pen: 'Extreem religieus'

In de schoot van de Franse Kerk is er steeds een fractie geweest die politiek extreemrechts is. Het zijn vaak traditionalisten die hechten aan de Tridentijnse mis en een identitair katholicisme. Marine Le Pen bespeelt katholieke reflexen en verklaarde aan een journalist van La Croix  dat ze ‘extreem religieus’ is, maar ‘boos op de Kerk’. Tegelijk is ze op haar hoede voor katholieke politici in haar eigen partij. ‘Ik zie eigenlijk dat naar de mis gaan een heel slecht punt is om hoog op de lijst te mogen staan' verklaarde een katholiek RN-partijlid aan La Croix. ‘We kunnen geen verkiezingen winnen over het homohuwelijk of abortus. Partijleden met en uitgesproken conservatief-katholieke agenda irriteerden Marine Le Pen met hun purisme en hun totale gebrek aan politiek gevoel’, zei een voormalige RN-medewerker.

De ontwikkeling is des te opvallender omdat bepaalde Franse bisschoppen, weliswaar verhuld, opriepen om niet op extreemrechts te stemmen. Ook de verklaring van de Europese bisschoppenconferentie COMECE was vrij duidelijk. 

Marion Maréchal, nichtje van Marine Le Pen, profileert zich zeer sterk als traditionalistische katholiek. Ze was lijsttrekster voor Reconquête, de partij van Éric Zemmour die zich verzet tegen immigratie, de islam en de vrijmetselarij. Zij legt sterk de nadruk op een christelijke cultuur en kreeg ook een platform in diverse katholiek media zoals Radio Notre Dame. Met Pinksteren liep zij mee met de voetbedevaart van Parijs naar Chartres, een traditionalistisch jongerenevent met dit jaar 18.000 deelnemers en kardinaal Gerhard Müller als hoofdcelebrant. Zij ‘verleidde’ 10% van de katholieken om op haar te stemmen, maar brak ondertussen met Zemmour en zou opnieuw de lijsten van RN steunen.

Gevoel van verwaarlozing

Volgens Olivier Leborgne, bisschop van Atrecht (Arras) komt dat omdat een aantal christenen, net als een bepaald aantal van de Franse burgers, teleurgesteld zijn. Ze hebben het gevoel dat ze worden bedrogen. ‘Ze zeggen tegen zichzelf: waarom proberen we niet iets anders? Je hoeft alleen maar door Pas-de-Calais te reizen om dit gevoel van verwaarlozing, de wortel van deze gedesillusioneerde en radicale stemming, waar te nemen.’

Wat is de rol van de bisschoppen? Bisschop Olivier Leborgne:  ‘Sommigen zouden graag willen dat we veel explicieter zijn. Ik hoor christenen die heel bang zijn voor extreemrechts, anderen vertellen mij dan weer dat ze bang zijn voor extreemlinks. De crisis van het seksueel geweld in de Kerk dwingt ons tot een nederigheid. We zijn na deze crisis op zoek naar een nieuwe houding, en die hebben we nog niet gevonden.’ Er is ook verzet. Op zondag 23 juni vond in hartje Parijs een manifestatie plaats van christenen tegen extreemrechts.

Andere trend in Duitsland

De trend bij Franse katholieken om extreemrechts te stemmen loopt niet gelijk met wat er elders in Europa te zien. In Duitsland stemden katholieken minder op de extreem-rechtse partij Alternative für Deutschland (AfD) dan hun gemiddelde landgenoten. AfD bekoorde 12 procent van de Duitse katholieken bene  15 procent in het algemeen. 43 procent van de katholieken stemde begin deze maand op de christen-democraten van CDU/CSU. Een kaart van Duitsland met de stemresultaten spreekt boekdelen: hoe katholieker een regio, hoe sterker de CDU/CSU. In Oost-Duitsland, waar er zeer weinig christenen wonen, is AfD de sterkste partij. Zes Oost-Duitse bisschoppen riepen in januari op niet voor extreem-nationalisten te stemmen en werden gevolgd door de Duitse bisschoppenconferentie. Toch verdelen politieke meningsverschillen vandaag ook vele Duitse parochies. Het (AfD) is immers nationaal de tweede partij geworden. (eds)