Thaddée Barnas - le père oecuménique van Chevetogne - overleden

Afgelopen maandag 22 maart 2021 is Thaddée Barnas, monnik van het Monastère de l'Exaltation de la Sainte Croix (het klooster van de Heilige Kruisverheffing), het internationale benedictijnenklooster van Chevetogne (Ciney, in de provincie Namen), overleden aan de gevolgen van corona. Het klooster, gesticht in 1925 door Lambert Beauduin en sinds 1939 gevestigd in Chevetogne, is uniek: niet alleen omdat de monniken uit zowat de hele wereld (Canada en Japan bv.) afkomstig zijn maar ook omdat de kloosterlingen zich helemaal toeleggen op het bevorderen van de eenheid, de oecumene, tussen alle christenen, in het bijzonder tussen de rooms-katholieke en de orthodoxe Kerk. Alle monniken zijn katholieke benedictijnen, maar ongeveer de helft viert de liturgie volgens de Byzantijnse ritus, de andere helft volgens de Latijnse liturgie. De voertaal in het klooster is Frans.

Le père oecuménique 

Thaddée Barnas – le Père œcuménique – heeft zich meer dan een halve eeuw op een onvergelijkbare manier verdienstelijk gemaakt in de nationale en internationale oecumenische beweging. Afkomstig uit Chicago (VS) legde hij op 27 december 1965 zijn geloften af in het klooster van Chevetogne. Hij studeerde eerst aan het Institut œcuménique in het Zwitserse Bossey. Na zijn studies filosofie in Leuven trok hij naar Leiden, waar hij in 1976 een licentie in de sociologie behaalde. In datzelfde jaar werd hij tot diaken gewijd. In het klooster van Chevetogne was broeder Thaddée onder meer 22 jaar bibliothecaris en vele jaren ecclesiarch (koster) van de Byzantijnse kloosterkerk. Hij heeft er zich vooral verdienstelijk gemaakt als bezieler van Irénikon, het al in 1926 opgericht oecumenische tijdschrift van het klooster waarvan hij enkele jaren de directeur was en tot aan zijn dood de onvermoeibare redactiesecretaris.

Op het terrein van de oecumene was père Barnas diocesaan, nationaal én internationaal actief. Als voorzitter van de Commissie voor Oecumenische Pastoraal van het bisdom Namen leverde hij  pionierswerk, o.m. door andere christelijke kerken (alles bij elkaar een 30-tal!) uit te nodigen om mee te werken aan de jaarlijkse Gebedsweek voor de Eenheid van de Christenen. Hij doceerde ook oecumene aan het seminarie van Namen. Op nationaal vlak was Thaddée een erg gewaardeerd (bestuurs)lid van de Katholieke Nationale Commissie voor Oecumene (KNCO). Die commissie werd in december 1967 door de onze bisschoppen opgericht om de relaties van de katholieke kerk met de andere christelijke kerken en geloofsgemeenschappen te bevorderen en de oecumenische pastoraal verder te ontwikkelen. Ook internationaal heeft père Barnas zich uitzonderlijk geëngageerd. Zo was hij een regelmatig bezoeker van het secretariaat van de Wereldraad van Kerken (WCC), de belangrijkste internationale christelijk-oecumenische organisatie, gevestigd in Genève. Hij kon als verslaggever voor Irénikon verschillende Algemene Vergaderingen (o.a. in het Zuid-Koreaanse Busan in 2013) bijwonen en was ook waarnemer in het Centrale Comité. In 2013 nam hij deel aan de Algemene Vergadering van de Conferentie van Christelijke Kerken (CEK) in Boedapest.

Joden en christenen, laten we ons engageren!  

Broeder Thaddée droeg niet alleen de christelijke kerken een goed hart toe, hij koesterde ook een warme sympathie voor het Joodse volk. Een sprekend voorbeeld daarvan was zijn aandeel in de internationale controverse, die eind jaren 1980 en begin jaren 1990 woedde rond de Karmel van Auschwitz. In 1984 hadden Poolse karmelietessen hun intrek genomen in de voormalige theaterzaal van het concentratiekamp, die tot klooster was omgevormd. In april 1986 protesteerde de Nationale Commissie voor de Relaties met het Jodendom tegen deze, wat ze noemden christelijke annexatie van de herinnering aan de Shoah. Père Barnas was lid van die nationale commissie en wist ook de Pastorale Commissie voor Oecumene van Namen van het bisdom Namen ervan te overtuigen een gelijkgestemde verklaring te publiceren, die aan o.m. kardinaal Godfried Danneels werd bezorgd. In Godfried Danneels – Biografie, die in 2015 werd gepubliceerd, besteden de auteurs Karim Schelkens en Jürgen Mettepenningen een volledig hoofdstuk aan deze heikele kwestie. Kardinaal Danneels begreep meteen de ernst van de situatie en contacteerde kardinaal Jean-Marie Lustiger (toenmalige aartsbisschop van Parijs en jood die zich tot het katholicisme had bekeerd) en kardinaal Albert Decourtray (de toenmalige voorzitter van de Franse bisschoppenconferentie). Hun even intense als discrete diplomatie zorgde mee ervoor dat de zusters in 1987 het klooster verlieten en dat in 1993 ook het 7 meter hoge kruis, dat in 1988 in het concentratiekamp werd opgetrokken, verwijderd werd.  

Daarnaast heeft Thaddée Barnas talloze colloquia over de joods-christelijke dialoog zelf georganiseerd of eraan deelgenomen, o.m. in Namen, Krakau, Rome, Chicago, Leuven, Berlijn, Mulhouse, Istanboel, Parijs en Helsinki. In ons land was hij een van de organisatoren van de colloquia Joden en christenen, laten we ons engageren!  (Juifs et chrétiens, engageons-nous !), overtuigd als hij was dat christenen een nieuwe relatie moeten opbouwen met hun Joodse broeders en zusters. 

Unieke veelzijdigheid

Het is met grote droefheid dat ik het onverwachte overlijden vernam van onze broeder Thaddée Barnas, schrijft Kanunnik Adelbert Denaux, emeritus hoogleraar KU Leuven, oud-voorzitter van de KNCO in een In Memoriam. Ik ken hem al vele jaren en bewonderde in hem het samengaan van grote gedrevenheid als het de eenheid van de christenen en de relatie met het jodendom betrof, van zijn kennis van zowel westerse als Slavische talen, zijn nagenoeg encyclopedische kennis van de oecumenische beweging, zijn inzet voor het tijdschrift Irénikon, zijn oecumenisch engagement in zijn monastieke gemeenschap, in de parochie, zijn bisdom, nationaal en internationaal (bv. zijn aanwezigheid op het internationale congres van het International Ecumenical Fellowship (IEF) in Wittenberg 2017). Ook zijn engagement voor de Katholieke Nationale Commissie voor Oecumene (KNCO) mag daarbij niet vergeten worden: jaarlijkse overzichten, zijn aanwezigheid op de vergaderingen van het bureau. We gaan hem missen. Een vertrouwd gezicht en een vertrouwde stem verdwijnen uit het gehoor en het gezicht.

Verschrikkelijk verlies

Prof. dr. Peter De Mey, van de Onderzoekseenheid Systematische Theologie en Religiewetenschap (KU Leuven) en huidig voorzitter van de KNCO, sluit zich volmondig bij de warme woorden van kanunnik Denaux aan. Het heengaan van père Thaddée is een verschrikkelijk verlies voor zijn gemeenschap, voor het oecumenische werk in het bisdom Namen, voor de oecumene in België - we kunnen ons nog nauwelijks voorstellen hoe de bijeenkomsten van het bureau van de KNCO in het vervolg zullen plaatsvinden zonder zijn stimulerende aanwezigheid, zijn stijl en zijn altijd gewaardeerde inbreng - en voor de oecumene wereldwijd. Mag hem de eeuwige rust verleend worden in de vrede van zijn Heer, die hij zijn leven lang gediend heeft en ik ben er zeker van dat hij van hierboven zijn inzet voor de eenheid onder de christenen zal voortzetten.