Dominicaanse islamkenner Emilio Platti onverwacht overleden

Afgelopen zondag had Emilio Platti nog een homilie gehouden. Verschillende vrienden hadden wel opgemerkt dat de emeritus professor – intussen 78 jaar – er soms wat verwarder bijliep, maar niemand verwachtte een zo plots overlijden. Maandag had niemand hem opgemerkt in het dominicanerklooster in Leuven, waar hij al decennia woonde, maar dat was niet meteen een reden om ongerust te zijn. Hoe vaak gebeurde het niet dat iemand in de Leuvense Ravenstraat vroeg waar Emilio was en dat de een of andere confrater zonder poespas antwoordde met: In Caïro … Of in Brussel, Parijs, Manilla of een van de andere plekken wereldwijd waar de altijd vinnige dominicaan thuis was. Op zijn kamer, acht hoog en met een adembenemend uitzicht op Leuven, hing een landkaart van zijn andere thuis: het Midden-Oosten.

De medebroeders vonden dominicaan Emilio Platti maandagavond op zijn bed, wellicht is hij de nacht ervoor al overleden.

Ronse

Emilio Platti verborg nooit dat hij van nederige komaf was en zijn kans om te studeren dankte aan zijn moeder uit Zottegem en zijn vader – een hardwerkende gastarbeider uit het Italiaanse Bergamo – die zich in Ronse gevestigd had en waarvan hij het enige kind was. Na college gelopen te hebben in zijn geboortestad Ronse, trad hij in 1971 toe tot de orde van de predikheren, studeerde filosofie aan het Leuvense Studium van de dominicanen en theologie aan de faculteit Godgeleerdheid in Leuven. Na zijn theologiestudies werkte hij voort aan proefschrift over de christelijke Arabische filosoof en theoloog van Bagdad Yahyâ Ibn ‘Adî (gestorven in 974), hoofd van de filosofische school van Bagdad en opvolger aldaar van de vermaarde moslimfilosoof Al-Fârâbî (gestorven in 950). Hij behaalde daarmee in 1980 het doctoraat in de Oosterse Filologie en Geschiedenis.

Menigeen is het ermee eens dat Platti’s kennis van het Arabisch verbluffend was.

Caïro

In een gesprek met Erik De Smet van Kerk & Leven vertelde Platti enkele jaren geleden hoe hij het Midden-Oosten op het spoor gekomen was. Door een samenloop van omstandigheden, klonk het. In de jaren 1960 werd ons bestaan als dominicaan een stuk vrijer. Daardoor kon ik vanaf 1969 via de Universitaire Parochie als vrijwilliger aan de slag in de ‘Foyer des Jeunes’ in Molenbeek, bij Marokkaanse jongeren die pas in ons land waren aangekomen. Als zoon van een Italiaanse immigrant sprak me dat sterk aan. Tegelijk suggereerde een Leuvense prof in Leuven dat ik me in ons dominicaanse instituut in Caïro zou toeleggen op de islam. Dat was in 1953 opgericht als een katholieke instelling in het hart van de islam, oorspronkelijk om de Arabische grondlaag van de middeleeuwse theologie te onderzoeken.

Sinds 1972 verbleef Platti elk jaar twee keer drie maanden aan het Institut Dominicain d’Études Orientales (Ideo) in Caïro.

Lees verder onder de foto.

Professor

Meteen na het behalen van zijn doctoraat begon ook de academische carrière van Platti, met benoemingen vanaf 1980 als docent Arabisch en later prof Christendom & Islam in Leuven, en vanaf 1990 ook met benoemingen aan het Institut Catholique de Paris en aan de universiteiten van Louvain-la-Neuve, Namen en Manilla. Maar de hoogleraar bleef niet in een ivoren academische toren: naast een indrukwekkende reeks wetenschappelijke publicaties over het filosofische en theologische erfgoed van Arabische christenen in de hoogtijd van de Arabische cultuur (Bagdad 750-1050), schreef hij lang voor Nine Eleven eenvoudige, maar genuanceerde analyses voor een lekenpubliek over de islam. Islam vreemd? in 1995; Islam, van nature een vijand? (2003) en Islamisme. Modern islamitisch radicalisme (2016): zijn pockets bij Averbode werden telkens in vele talen vertaald.

Toen het islamdebat na Nine Eleven volop losbarstte, schuwde Platti dan ook de televisiestudio’s niet en gaf hij lezingen overal te lande.

Vragensteller

Maar anders dan wijlen Urbain Vermeulen, de islamkundige van de beide universiteiten van Leuven en Gent die doorgaans op flamboyante wijze scherpe kritiek op dé islam uitte, was Emilio Platti een eeuwige zoeker, niet te beroerd om toe te geven dat de wereld van de islam en het Midden-Oosten te complex was om hem met boutades te vatten. Kunnen we de huidige wrevel of wrok van sommige moslims ten overstaan van het zogenaamde Westen begrijpen? Is er een fundamenteel probleem in de islamitische theologie dat aan de basis ligt van een schok der beschavingen? Platti zocht intussen actief naar hoopvolle geluiden. Zo was hij het die mij in januari 2016 wees op een baanbrekende Verklaring van Marrakesh, waarin driehonderd moslimgeleerden in januari 2016 uitdrukkelijk pleitten voor respect voor religieuze minderheden.

Dit was niet minder dan een veroordeling van het geweld van Islamitische Staat (IS), maar niemand in het Westen was bereid die tekst te bekijken.

Prior

Platti was in Caïro tijdens de beide Egyptische revoltes, in 2011 en in 2013. Wie op het Tahrirplein aanwezig was van januari 2011 tot augustus 2013, schreef hij meteen daarna al, zal gemerkt hebben dat daar drie legitimaties samenkwamen: de liberale democratische natiestaat, waar de jongeren sinds 2011 voor pleitten; de politieke islam, met de moslimbroeders en de salafi’s als drijvende krachten; en een autocratische politiestaat – die van het oude regime van Hosni Moebarak – die slechts kan overleven via een Egyptisch nationalisme met militaire allures. Intussen is duidelijk dat de huidige Egyptische president Abdul Fatah al-Sisi voor dat laatste model gekozen heeft. Vandaar dat Platti op de vele christelijk-islamitische fora waar hij actief was vaak ervoor pleitte om niet zo wild enthousiast met al-Sisi mee te stappen als de Egyptisch-orthodoxe kerkleiding doorgaans doet.

Het siert Emilio Platti dat hij vorig jaar, ondanks zijn leeftijd, nog aanvaardde om prior te worden van zijn gemeenschap in Leuven.