Wat betekent Goede Vrijdag? - Je Complete Goede Week Gids

Ga direct naar: 

1. Wat betekent Goede Vrijdag?
2. Goede Vrijdag in de Bijbel 
3. Goede Vrijdag in de liturgie 
4. Spiritualiteit van Goede Vrijdag 
5. Goede Vrijdag in de kunst 
6. 3 citaten bij Goede Vrijdag 
7. Gebed Goede Vrijdag 
8. Gebruiken en gewoontes op Goede Vrijdag 
    

1. Wat betekent Goede Vrijdag? 

Goede Vrijdag is de vrijdag voor Pasen. Christenen gedenken dan de kruisdood van Jezus. De Evangelies en de liturgie vertellen over de veroordeling van Jezus, zijn marteling, zijn weg naar Golgotha met het kruis op zijn schouders, zijn kruisiging, zijn laatste woorden aan het kruis en uiteindelijk zijn sterven. 

De tragische gebeurtenis van Jezus’ terechtstelling wordt goed genoemd, omdat het de finale verzoening betekent van mens en God, de vervulling van de hoop die weerklinkt doorheen het hele Oude Testament. Uiteindelijk kan de mens zichzelf  niet bevrijden en verzoenen met God. Dat moet God zelf doen. Hij heeft zich met de mens verzoend, door volledig mens te worden en door zijn volledige zelfgave in een schandelijke dood. Tot in de verste uithoeken heeft Hij het mens-zijn liefgehad. 

Zonder Goede Vrijdag geen Pasen, de verrijzenis, doorgang door de dood naar het eeuwige leven. 

Lees meer: Wat betekent Goede Vrijdag? 

2. Goede Vrijdag in de Bijbel

De gebeurtenissen van de dag waarop Jezus stierf aan een kruis, staan beschreven in de vier evangeliën (Matteüs 27,1-61, Marcus 15,1-47, Lucas 22,66-23,56 en Johannes 18,28-19,42). De avond voordien gearresteerd, wordt Jezus in alle vroegte ondervraagd door het sanhedrin bij hogepriester Kajafas. Ze besluiten hem naar de Romeinse stadhouder Pilatus te brengen om hem ter dood te laten veroordelen. Pilatus stuurt hem op zijn beurt door naar Herodes (evangelie volgens Lucas), vermits Jezus afkomstig is van Galilea.

Herodes geniet van het moment, maar als Jezus hem geen antwoorden waardig acht, stuurt hij hem terug naar Pilatus. Ook daar wordt hij gegeseld en bespot als nepkoning. Uiteindelijk laat Pilatus de opgeruide menigte beslissen. Het vonnis: Kruisig hem.

Nu moet Jezus dat foltertuig zelf tot op de Golgothaberg dragen. Hij bezwijkt onder het gewicht. Een zekere Simon van Cyrene komt helpen. Jezus wordt gekruisigd samen met twee moordenaars. Rond het middaguur wordt het donker door een zonsverduistering, die duurt tot het moment waarop Jezus sterft, drie uur later.

De Bijbel vertelt dat de aarde schudde en het voorhangsel in de tempel scheurde van boven naar beneden. Dat laatste is een sterk beeld: het voorhangsel beschermt de ark, waarin de tien geboden worden bewaard. Met het Allerheiligste, Gods woonplaats, gebeurt precies hetzelfde als met het lichaam van Christus: het wordt ontheiligd.

Jozef van Arimathea verkrijgt van Pilatus de toelating om Jezus van het kruis te halen en te begraven. Met enkele medestanders legt hij het lichaam in een familiegraf.

3. Goede Vrijdag in de liturgie

In veel kerken wordt op Goede Vrijdag om 15 uur, het tijdstip waarop Jezus volgens de evangelisten stierf, een kruisweg gehouden. De deelnemers staan stil bij de 14 kruiswegstaties, de bijzondere momenten van Jezus’ lijdensweg en het lijden van mensen in deze tijd.

Ook in de avondliturgie van Goede Vrijdag staan lijden en sterven van Jezus centraal. Er is geen eucharistie, maar er wordt communie uitgedeeld met hosties die op Witte Donderdag geconsacreerd werden. De kerkgemeenschap rouwt. De liturgische kleur is rood, een verwijzing naar het lijden en vergoten bloed van Jezus. Op het einde wordt het kruis - vaak met een gebeeldhouwd lichaam van Christus, een Corpus Christi - vereerd. Een voor een komen de aanwezigen naar voor en brengen hulde aan het kruis met een kniebuiging of een kus.

Lees ook: Vier ankerpunten in de liturgie van Goede Vrijdag

4. Spiritualiteit van Goede Vrijdag 

• Sta even stil bij het immense verlangen van God om zich met de mens, met ons, te verzoenen en te verbinden. Hij wil niets liever dan dat wij ons hele leven met Hem delen zodat Hij zijn hele leven met ons kan delen. Als vrienden of geliefden. Alles heeft Hij daarvoor over, alles zou Hij daarvoor geven.

• God heeft zich in de mens Jezus drie keer volledig ontledigd van zichzelf. Om een kleine, kwetsbare mens te worden heeft God zich ontledigd van zijn God-zijn. In zijn lijden op Goede Vrijdag heeft Hij zich helemaal ontledigd van zijn mens-zijn. Op Pasen heeft Hij zich in zijn verrijzenis helemaal ontledigd van de dood. Wat roept de gedachte van volledige zelfgave bij jou op? 

• Lijden, onrecht, vernietiging en dood zijn fenomenen die de mens dwarszitten van het moment dat hij er zich bewust van werd. Het christelijke geloof verklaart ze niet, praat ze niet goed, verbloemt niet en ontkent niet. God zelf heeft het allemaal ondergaan in het lijden van Jezus. Omdat Hij in de diepste diepte van het mens-zijn aanwezig wilde zijn. Ondanks alles is Hij daar. 

• Ook wij worden in ons leven geconfronteerd met lijden, onrecht, vernietiging en dood. Het is legitiem om daartegen te vechten. Wat we kunnen oplossen, moeten we oplossen. Maar dan blijft er nog altijd lijden over en de fysieke dood is een zekerheid. Hoe gaan we daarmee om? Met verbittering, ontmoediging en wanhoop? Of met zelfgave, liefde en geloof? Volledig mens worden, betekent niet alleen in onze sterkte staan. Maar ook onze beperking, onmacht, zonde en aftakeling opnemen en met een gerust hart offeren aan Gods barmhartigheid. 

• Geloven is niet altijd een troost. Het kan ook pijnlijk worden als wij ons door God verlaten voelen. Wij bidden wel, maar God lijkt te zwijgen. Alle tekens en gevoelens van zijn aanwezigheid zijn uitgewist. Is Hij er wel? Het overkwam Jezus op het kruis toen Hij uitriep: Mijn God, mijn God, waarom hebt Gij Mij verlaten? (Mc. 15,34 en Mt. 27,46) Wij mogen onze geloofsduisternis verbinden met die van Jezus. Het hoort bij Gods pedagogie en leiding dat wij Hem bij momenten pijnlijk moeten missen. 

5. Goede Vrijdag in de kunst

Jezus doet aan het kruis 7 uitspraken. Deze ‘zeven kruiswoorden’ inspireerden vele kunstenaars. Denk bijvoorbeeld aan de Russische componiste Sofia Gubaidulina, die ze in Seven Words (1982) zonder woorden suggereert in de ‘kruising’ van de hoogstaande cello en de volkse bajan.

Ontdek nog meer muziek voor de Goede Week: 25 minder bekende aanraders.

In elke kerk kan je de 14 staties van de kruisweg terugvinden, vaak in de muur ingewerkt als halfreliëf. Op onderstaand schilderij van Hans Memling kun je alle staties (en meer) terugvinden. In het totaal zijn er 23 taferelen (tot en met de verschijning aan de apostelen bij het meer van Galilea). Het begint linksboven met de intocht in Jeruzalem. Ontdek het schilderij in detail.

6. 3 citaten bij Goede Vrijdag

• We zien het kwaad oprukken, maar dat kan ons niet blind maken voor goedheid, en we kunnen het kwaad niet de goedheid uit ons hart laten verdrijven. Laatste boodschap van jezuïet Frans van der Lugt uit Homs (Syrië).

• De Calvarieberg is de school van de liefde. Franciscus van Sales

• In de strijd tegen leugens en geweld hebben waarheid en liefde uiteindelijk geen ander wapen dan het getuigenis van het lijden. Paus emeritus Benedictus XVI

7. Gebed Goede Vrijdag

Open onze oren voor de stille stemmen

Heer,
er is de wind;
er is het vuur.

Maar er is ook de onhoorbaar zachte bries;
de ontelbare gebeden van eenvoudige mensen;
het hard labeur van hen die dorsten naar gerechtigheid;
het steeds herbegonnen werk van hen die vrede stichten.

Open onze oren voor deze stille stemmen
waarin Gij U openbaart.
Gij, God met ons
in Jezus de Mensenzoon.

Zusters van Mazille

In: Trésors de la prière des moines. Paris, Bayard, 2006, 229. Uit het Frans vertaald door bisschop Lode Aerts.

Ontdek ruim 50 oude en nieuwe gebeden in Heer, leer ons bidden.

8. Gebruiken en gewoontes op Goede Vrijdag

Goede Vrijdag is een officiële vastendag. De christelijke gemeenschap komt samen bij een evocatie en actualisatie van de kruisweg van Jezus. Vaak wordt er een sober maal met brood voorzien.