Adieu Queen Elizabeth II, een monument van een koningin

Koningin Elizabeth II zag in haar lange leven de wereld veranderen. Ook de wereld van de katholieke kerk. Zelf was ze als koningin van het Verenigd Koninkrijk ook hoofd van de anglicaanse kerk. Ze droeg de oecumenische gedachte altijd een warm hart toe en bevorderde die waar ze kon. Het christelijk geloof was een belangrijke drijfveer voor Elizabeth, die haar rol als koningin ervoer als een religieuze toewijding die haar eigen persoon oversteeg. Alleen zo was het voor haar mogelijk om in 2011 een krans neer te leggen in Dublin voor al wie zijn leven gaf voor de vrijheid van Ierland, terwijl het IRA in 1978 een geliefd familielid had omgebracht.

#1 Pius XI (1922-1939) • Elizabeths kinderjaren

Wanneer Elizabeth Windsor geboren wordt in april 1926 zetelt in het Vaticaan paus Pius XI. We bevinden ons in een uiterst onzeker tijdsgewricht voor de katholieke kerk. Na de Italiaanse eenmaking zijn de pausen niet veel meer dan gevangenen van hun eigen Vaticaan. In 1929 ziet de paus een kans om uit de impasse te komen. Daarvoor moet hij een akkoord sluiten met de fascistische dictator Benito Mussolini. Die hoopt met de regeling de sympathie te winnen van de katholieke bevolking. En zo komt het Verdrag van Lateranen tot stand, waarin de onafhankelijkheid van de Heilige Stoel werd erkend en de verhouding tussen Kerk en Staat geregeld. Dit is het begin van Vaticaanstad zoals we het vandaag kennen.

Intussen groeit de kleine Elizabeth zonder zorgen op, samen met haar zus Margaret.

Rond haar tiende verandert de wereld voor het gezin waarin ze opgroeit, want oom Edward VIII doet afstand van de troon.

Elisabeths vader valt nu de kroon te beurt en dat betekent meteen dat Elizabeth eerste in lijn staat voor de troonopvolging. We schrijven 1936. Vanaf nu beseft de kleine Elizabeth steeds beter dat ze ooit de kroon zal dragen.

#2 Pius XII (1939-1958) • Elizabeth: 13 tot 32 jaar

Elizabeth is 13 wanneer ze (van op afstand) voor het eerst in haar leven een conclaaf en pausverkiezing meemaakt. Die leidt tot de intronisatie van Eugenio Pacelli, alias paus Pius XII. De komende periode wordt voor beiden, net als voor de wereldbevolking, overschaduwd door de Tweede Wereldoorlog. In plaats van de wijk te nemen naar Canada, blijven de dochters van de koning met hun moeder in Windsor Castle, want die laatste stelt:

• The children won't go without me. I won't leave the King. And the King will never leave.
  De kinderen gaan niet zonder mij. Ik zal de koning niet achterlaten. En de koning zal nooit vertrekken.

Vanaf de jaren ‘50 gaat de gezondheid van koning Edward VIII achteruit. De troonopvolgster begint taken over te nemen. In 1951 ontmoet prinses Elizabeth voor het eerst een paus tijdens haar vakantie in Rome.

Tekst gaat verder onder de video.

Bij de dood van haar vader in 1952 staat de 26-jarige Elizabeth voor een gigantische uitdaging. Die gaat ze aan in het volle bewustzijn dat ze hiermee zichzelf volledig zal moeten wegcijferen.

Er is geen Elizabeth Windsor meer, tenzij in haar diepste binnenkamer.

Haar gezin zal daaronder lijden, want ze is maar op schaarse momenten echtgenote en moeder. Maar die absolute toewijding en standvastigheid zal de bevolking op het einde van haar leven wel het meest weten te waarderen.

Vanaf nu is Elizabeth ook hoofd van de anglicaanse kerk. Al zijn de relaties met de Heilige Stoel al hersteld, de oecumenische gedachte staat nog maar in de kinderschoenen.

Waar nog veel Engelsen met grote argwaan naar de katholieke kerk en zeker ook naar Rome kijken, toont Elizabeth zich van meet af aan een voorstander van dialoog en warme relaties.

#3 Johannes XXIII (1958-1963) • Elizabeth 32 tot 37 jaar

Johannes XXIII gaat de geschiedenis in als de paus van het Tweede Vaticaans Concilie en het aggiornamento (bij de tijd brengen) van de katholieke kerk. In 1961, nog voor de start van het concilie, ontvangt hij koningin Elizabeth II in audiëntie. 

Tekst gaat verder onder de video.

De paus drukt daarbij zijn diepste persoonlijke waardering uit voor de eenvoud en waardigheid waarmee de koningin zo’n zware verantwoordelijkheden droeg. De uitdagingen zijn inderdaad heel zwaar: de Commonwealth brokkelt af; steeds meer naties eisen hun onafhankelijkheid op. De koningin kan alleen maar proberen de relaties toch zo goed mogelijk te houden.

#4 Paulus VI (1963-1978) • Elizabeth 37 tot 52 jaar

Zijn voorganger riep het concilie bijeen, paus Paulus VI mag het in 1965 afronden. Van belang voor koningin Elizabeth is vooral het document over de christelijke eenheid.

De oecumenische gedachte is nu officieel de lijn van de kerk: eenheid met respect voor de verscheidenheid.

Intussen wordt het Verenigd Koninkrijk, net als de meeste landen in West-Europa, steeds meer een multireligieuze natie. De koningin ziet de anglicaanse kerk als behoeder van de vrijheid van alle godsdiensten in het land en die zienswijze houdt ze als hoofd van deze kerk ook haar bisschoppen voor. In die 15 jaar van zijn pausschap zal de Britse koningin paus Paulus VI echter nooit ontmoeten. 

#5 Joannes-Paulus I (26 augustus tot 28 september 1978)

Ook Joannes-Paulus I kreeg niet de kans om de Britse koningin te ontmoeten (en omgekeerd). Hij was maar 33 dagen paus en stierf wellicht aan een hartinfarct.

#6 Joannes-Paulus II (1978-2005) • Elizabeth 52 tot 79 jaar

Karol Wojtyla is 6 jaar ouder dan de Britse queen en 58 wanneer hij tot paus wordt gekozen en de naam Joannes-Paulus II aanneemt. De twee zullen elkaar meermaals ontmoeten. De eerste keer is in 1980.

Tekst gaat verder onder de video.

De jaren ‘80 staan voor Engeland gelijk aan de Thatcher-jaren. Premier Margaret Thatcher reageert op de economische crisis met hervormingen die de leiden tot onlusten en stakingen.

In ‘82 mag het land wel een historische gebeurtenis meemaken: voor het eerst zet een paus voet aan wal op het eiland.

Joannes-Paulus II doet niet minder dan 9 steden aan en spreekt 16 speeches uit. Meer dan 2 miljoen mensen woonden de plechtigheden bij.

Memorabel is zijn ontmoeting met de anglicaanse aartsbisschop in de kathedraal van Canterbury. In een plechtige viering hernieuwden de twee kerkleiders samen hun doopgeloften, knielden in stil gebed op de plaats waar Thomas Becket in 1170 werd vermoord en legden een gemeenschappelijke verklaring af waarin zij God dankten voor de vooruitgang in het werk van verzoening tussen beide kerken.

Diezelfde dag nog trok de paus door Wembley in een processie, waarna hij de mis opdroeg in Wembley Stadium voor 80.000 mensen. Het publiek gaf hem een staande ovatie en zong He's Got the Whole World in His Hands.

De reis werd bijna afgelast omdat Argentinië de Britse Falklandeilanden was binnengevallen. Om politieke evenwichten te bewaren, moest de paus halsoverkop diezelfde maand nog naar het Latijns-Amerikaanse land.

De jaren ‘90 worden gekenmerkt door optimisme. De Europese integratie gaat zienderogen vooruit. Het internationale kernwapenarsenaal wordt afgebouwd. Op het einde van het decennium wordt in het door oorlog verscheurde Noord-Ierland het Goede Vrijdagakkoord ondertekend.

Toch zijn al nieuwe grote conflicten volop in de maak, met name in de Arabische wereld. En in het persoonlijke leven van de koningin gaat ook niet alles even lekker: 3 van haar 4 kinderen gaan door een scheiding. De populaire prinses Diana, tegen wie Elizabeth afsteekt als een ‘ijskoningin’, komt om in een ongeval. Toch lijkt niet zozeer de Britse koningin maar wel de paus verouderd als beiden elkaar in het jaar 2000 opnieuw ontmoeten in het Vaticaan.

Tekst gaat verder onder de video.

#7 Benedictus XVI (2005-2013) • Elizabeth 79 tot 87 jaar

Dan is het de beurt aan paus Benedictus XVI om het Verenigd Koninkrijk te bezoeken, in september 2010. Hij zal de ontmoeting met de koningin beschrijven als een zeer hartelijke ontmoeting, gekenmerkt gedeelde diepe zorgen over het welzijn van mensen overal in de wereld en over het belang van christelijke waarden in de samenleving.

Het was het eerste staatsbezoek van een paus aan het Verenigd Koninkrijk, want de reis van zijn voorganger was een pastoraal bezoek, georganiseerd door de plaatselijke katholieke kerk.

Tekst gaat verder onder de video.

Hoewel de koningin haar politieke neutraliteit hoog in het vaandel draagt, reageert ze soms toch subtiel op tendensen om het geloof naar de marge van de samenleving te bannen. Wanneer het Britse Hogerhuis het gebed aan het begin van gemeenteraden afschaft, laat ze tijdens een interreligieuze bijeenkomst in 2012 optekenen dat geloof een sleutelrol speelt in de identiteit van vele miljoenen mensen, omdat het niet alleen een systeem van geloofsovertuiging biedt, maar ook een gevoel van saamhorigheid. Geloof kan een stimulans zijn voor sociale actie.

Religieuze groeperingen herinneren ons aan de verantwoordelijkheden die wij buiten onszelf hebben. Queen Elizabeth II

#8 Franciscus (2013) • Elizabeth sterft op 96-jarige leeftijd

Paus Franciscus zal de queen’s laatste paus worden. De twee ontmoeten elkaar in 2014 in het Vaticaan ter gelegenheid van de 100ste verjaardag van het herstel van de diplomatieke betrekkingen tussen het Verenigd Koninkrijk en de Heilige Stoel.