Martha Mapasure (KU Leuven): ‘Synode leeft in Afrika’

Meer dan 100 pastorale leiders en academici uit meer dan 20 Afrikaanse landen en vijf continenten kwamen in juli bijeen in Nairobi (Kenia) voor een congres met als thema Walking Together for a Vital Church in Africa and in the World.

Alle uitdagingen voor de kerk moesten ter sprake kunnen komen, zo stelde congressecretaris zuster Mumbi Kigutha:Ook taboes zoals klerikalisme, de rol van vrouwen en LGBT-personen, die in de Afrikaanse kerk vaak verboden terrein zijn.

Wij die als Afrikanen zo gemarginaliseerd zijn, moeten op onze beurt niet anderen gaan uitsluiten, klonk het.

Er waren dan ook sessies over moeilijke thema's als huiselijk geweld, oorlog, economische en ecologische crises, seksueel misbruik van kinderen, mensenhandel… Eén van de sprekers was Martha Mapasure, die aan de KU Leuven doctoreert op de katholieke seksuele ethiek en de beleving ervan door vrouwen in Afrika, meer bepaald haar geboorteland Zimbabwe. Daarbij stelde ze dat het tijd is voor een nieuwe benadering, met aandacht voor de rechten van vrouwen.

Wie is Martha Mapasure?

Martha Mapasure • Ik werd opgevoed door twee geweldige en vrome vrouwen: mijn tante en grootmoeder. Van jongs af aan wist ik dat ik iets wilde studeren dat zou bijdragen aan de kerk, maar vooral aan de erkenning en waardering van vrouwen in de kerk.

Het werd dus theologie en godsdienstwetenschappen met een specialisatie in de correlaties tussen gender, godsdienst en seksualiteit. Ik voltooide mijn studies in Zuid-Afrika en in 2019 kreeg ik een beurs om in Leuven te studeren. Ik begon met een tweede master in Culturele Antropologie en Ontwikkelingsstudies (CADES). Met mijn achtergrondstudies kwam ik vervolgens bij de faculteit Theologie en religiewetenschappen waar ik momenteel ingeschreven ben voor een doctoraatsprogramma in theologie.

Mijn tweede doctoraatsjaar begin ik nu met veldwerk in Zimbabwe.

Ik doe een kwalitatief onderzoek bij christelijke vrouwen van twee denominaties: katholieke en de African Initiated Churches. Bij hen ga ik de heel concrete impact na van de seksuele ethiek van de kerk.

Uw tussenkomst ging over seksuele ethiek en hoe vrouwen in Afrika die beleven. Hoe werd erop gereageerd?

De mensen hadden meer opmerkingen dan vragen. Het onderwerp raakte duidelijk een gevoelige snaar. Zowel mannen als vrouwen leken het ermee eens dat seksualiteit en voortplanting in de kerk aan de orde moeten worden gesteld. Het was zeer bemoedigend.

Zijn sommige elementen in de doctrine aan verandering toe?

De katholieke seksuele ethiek gaat naar mijn mening niet in op kwesties die mensen in het echte leven raken, namelijk de gezondheid en rechten van vrouwen. Uit mijn onderzoek blijkt dat veel katholieke vrouwen zich zorgen maken over anticonceptie of geboortebeperking.

Ja, ik denk dat bepaalde leerstellingen aan herziening en wijziging toe zijn, in overleg met de mensen, dat is wat synodaliteit voor mij betekent.

Anticonceptie is één kwestie, maar er zijn er nog veel meer. Volgens mij is het nodig dat de kerk nadenkt over hoe vrouwen iets te zeggen kunnen krijgen over hun seksualiteit. We missen een taal om in termen van rechten iets te zeggen over seksuele ethiek.

Wat was uw algemene indruk van het congres?

Het congres was goed georganiseerd en werd druk bijgewoond door heel diverse mensen. De onderwerpen die aan bod kwamen, waren erg belangrijk en het was geweldig om aan zo'n platform deel te nemen.

Heel interessant was het idee om synodaliteit – dat moeilijke begrip! – concreet te maken met de Afrikaanse gespreksmethode van het ‘palaver’.

Het woord vindt zijn oorsprong in de naam van de boom waaronder traditionele Afrikaanse gemeenschappen bijeenkwamen om belangrijke kwesties te bespreken. De palaverstijl van presentaties maakt dat presentatoren in ongeveer 10 tot 12 minuten alleen de essentie van hun uiteenzetting delen, en zonder al te academisch te worden. Ze moeten verstaanbaar zijn voor iedereen. Dat werkte heel goed. Daarna was er telkens tijd voor uitwisseling.

Welke waren voor u de belangrijkste pluspunten van het congres?

1. het heel diverse publiek en de constructieve dialoog
2. de nadruk op inclusiviteit waar het ging over vrede en verzoening, vrouwen, kinderen en vitale kerk
3. sterke participatie dankzij voldoende vertalers

Hoe kijkt u naar de toekomst van de kerk?

Mijn hoop voor de kerk in Afrika, in Europa en in de wereld is dat ze inclusief wordt.

Ik hoop op een kerk die geen enkel lid van de kerk discrimineert op grond van geslacht, ras of wat dan ook.

Ik hoop op een universele en vitale kerk. Ik hoop ook dat alle discussies en dialogen die plaatsvinden op plaatsen zoals het congres, vruchtbaar worden voor de kerk, dat ze verandering en groei mogen brengen. Daarnaast hoop ik op een kerk die in staat is de jongeren te omarmen en hen aan te moedigen een bijdrage te leveren aan de kerk. Een kerk die haar leden niet opgeeft.