Bart Stouten: 'Het Koninkrijk Gods is een pageturner'

Hij was een vertrouwde stem op Radio Klara tot zijn pensioen in 2021. Daarnaast publiceerde Bart Stouten meerdere dichtbundels, essays, romans en ander proza. Voor zijn antwoorden op 7 Bijbelse vragen graaft hij in zijn ziel en rijke levenservaring.

#1 Waar zie je echte naastenliefde?

Bart Stouten • Echte naastenliefde heb ik in een prachtige vorm leren kennen toen mijn ouders en tweelingzusje om het leven kwamen en mijn leraar Latijn aanbod om me op te nemen in zijn gezin. Ik ervoer ze later opnieuw toen ik door een levensbedreigende ziekte in de kliniek terecht kwam en daar geholpen werd door ongelofelijk empathisch, sympathiek, geduldig en behulpzaam verplegend personeel.

Echte naastenliefde ervaar ik ook bij mezelf in momenten van medelijden, bijvoorbeeld wanneer ik een jongen in de wachtzaal van de kliniek zie sukkelen met een invullijst, omdat hij de Nederlandse taal niet machtig is.

Echte naastenliefde begint op het moment dat je de knop van je eigenbelang uitzet.

Het is een kunst in de ware zin van het woord. Omdat naastenliefde je drijft tot de inzet van een kracht die je leven een nieuwe wending kan geven. Je transformeert van een ik- naar een wij-wezen.

#2 Waarom zoek je mij? Weet je niet waar ik te vinden ben?

Ik zoek het hogere in zo ongeveer alles wat positief of goed aanvoelt. Er hoeft zich niet eerst een mirakel te voltrekken. Gisteren zei een jongen van de school hier om de hoek goeiedag tegen me, hoewel hij me niet kende. Dat vond ik zo eerbiedig naar de vreemde die ik was in zijn bestaan. Het was een glinsterend detail, het deed het geloof in mijn medemens oplichten. Misschien herkende hij me van de foto's die er van mijn tijd als radioman en schrijver circuleren, ik heb geen idee. Het deed er niet toe.

Deze jonge kerel wiste het conflict tussen de generaties uit, hij schonk me een sociaal teken dat ik daarom alleen al werkelijk koester.

Hij bracht de momenten terug toen ik vroeger als kind in de Zwitserse bergen ging wandelen met mijn ouders en vaststelde dat iedereen de ander begroette. De kracht van zo'n teken is veel groter dan mensen doorgaans denken. 

#3 Wat zoek je?

Ik zoek 'pure' liefde. Liefde als een orgel dat ik bespelen kan. Een oneindig rijk instrument dat me tot positieve daden inspireert en het gevoel van afgescheidenheid wegneemt.

Alleen de liefde is bij machte een groter verband te creëren, waardoor we een gedeeld geluksterritorium kunnen betreden – de ander en ik, samen.

Alleen de liefde kan mij, en hierin volg ik Plato, bewust maken van de onontwikkelde gebieden in mijn geest. De liefde helpt me mijn verborgen potentieel te realiseren. Dankzij de liefde deel ik de zorgen van anderen, kan ik die misschien ook verlichten of zelfs wegnemen.

#4 Waar is je geloof?

Mijn geloof zit verborgen in de kluis van een esthetische ervaring. Wanneer ik naar BachsMattheuspassie luister, vind ik mijn geloof weer. Vooral in de frictie van klanken. Geloof is een wonder dat je niet 'beredeneren' kan. Het heeft meer met Siddharta-achtige overgave dan met rationele analyse te maken.

Geloof is een plotse klik, een trilling, een druppel die door de zon beschenen wordt en een regenboogje laat zien.

Ik blijf over geloof graag in beelden spreken, omdat het geloof zelf beelden uitlokt. Beelden van een verrassing, een niet-vermoede kracht.

#5 Wat maakt je boos?

Wat mij vooral boos maakt is de hier-ik-en-nu-attitude van zoveel mensen tegenwoordig. Ze duwen je weg, ze rijden met hun fiets haast over je voeten. Het stuitend egoïsme van deze tijd verdrukt alle reële zorgen en problemen. Vaak zijn mensen er zich niet langer bewust van. Maar dat bewustzijn moet snel terugkeren. Hier ligt een grote taak weggelegd voor ons onderwijs.

#6 Wie ben Ik volgens jou?

De historische Jezus blijft al bij al een wazig personage. Bij Marcus en Johannes is hij meteen volwassen. Alleen bij Lucas verschijnt hij als twaalfjarige in de tempel. Hij heeft geen vaste woonplaats, lijkt zich door een soort roadmovie te bewegen. Hij is, zoals Socrates, een mondelinge man die zelf niet schrijft.

Heel veel vragen rond Hem zijn onopgelost, hoewel zijn historische plaats niet te negeren valt.

Hij lijkt vooral een nationalistische rebel geweest te zijn, die het opnam tegen de onrechtvaardigheden van het Romeinse Rijk. Het zou Paulus zijn die hem 'vergoddelijkt' heeft, om ook voor de heidenen aanvaardbaar te zijn als een godmens. Dat doet ons afvragen, ook op basis van filologische argumenten: waren de evangelies een voortzetting van mythes ontleend aan de heidense volkscultuur? Er waren al Osiris, Dionysus, Adonis en Attis... Dan Brown zegt in De Da Vinci Code: “Niets is in het christendom origineel.”

Voor mij echter is Christus vooral de sleutel tot een groot Christusbewustzijn, dat ons kleine ego met de geest (ziel) van het heelal kan verbinden.

#7 Waarmee kan je Gods koninkrijk vergelijken?

Ik denk dat je het best vergelijkt met een film van Spielberg of een zeer mooi geschreven, spannende roman van Dostojevski vol gepassioneerde, boeiende personages en passages die getuigen van een rijk verwerkingsproces, een knappe intelligentie, een boeiende plot en een uitzonderlijk trefzekere taal.

Alle denkbare relaties worden erin uitgewerkt, alle spanningen geneutraliseerd. Alle gevoelens vinden er een plaats, ook de moeilijkste of de meest problematische. Maar door de literaire kracht is het boek een echte pageturner.

Gods koninkrijk is de geschiedenis van het heelal, waarin we onze eigen unieke plek ontdekken.

Gods koninkrijk betreden we via de zin die we aan ons leven geven, wanneer we toegesneden zijn op de meest positieve kracht in ons.

Op 27 maart houdt Bart Stouten een Babelatelier over Godsbeelden bij Yot (Magdalenakerk, Brugge) om 20 uur.