Johan Van der Vloet [Tertio]: ‘Op zoek naar veilige hechting’

Het gaat niet goed met onze jongeren, kopten de kranten vorige week. Aanleiding was een Europees onderzoek naar hun welbevinden. Toch even nuanceren: 90 procent van de jongeren voelt zich relatief goed. Toch stijgt het aantal jongeren met zenuwachtigheid, humeurigheid en zelfmoordgedachten. Die verschijnselen zijn niet vreemd in de adolescentieperiode en behoren tot de normale ontwikkeling. We hoeven ze dus niet noodzakelijk te dramatiseren. Of is er toch meer aan de hand?

Zelf doen

Mentaal welzijn is voor veel jongeren echt wel een probleem. In onze jongereneditie (Tertio nr. 1.212 van 3 mei) kwam dat uitgebreid aan bod. Jongeren voelen zich kwetsbaar. Een plek zoeken in deze wereld met al zijn onheilstijdingen is zeker geen makkie. Maar wat je in die getuigenissen vooral ziet, is de zoektocht naar zin. aarom ben ik hier en doe ik ertoe?”, klinkt het. Voor die dimensie zijn de analyses en de commentaren op de cijfers vrijwel blind. De focus bij de huidige aanpak van mentale problemen bij jongeren ligt op geluk en zelfliefde. Zo biedt de overheid in het onderwijs programma’s als Geluk op school aan. Daarin zitten zeker goede ideeën, maar de focus ligt op een positieve mindset, zelfcompassie, zelfaanvaarding en je goed laten omringen. De vraag is of die aanpak voldoet. Er wringt al iets in de terminologie.

Gelukkig zijn lijkt de norm waaraan mentaal welbevinden wordt afgemeten. Dat creëert overspannen verwachtingen.

‘Ongelukkigheid’ – om het met psychiater Dirk De Wachter te zeggen – hoort bij het leven. Als (af en toe) ongelukkig zijn ‘abnormaal’ is, wordt dat gevoel algauw een reden om naar de psycholoog te gaan. Zo lopen jongeren met zware psychische problemen het risico uit de boot te vallen door lange wachtlijsten.

Zelfbeeld

Er is nog een tweede valkuil bij die aanpak: mentale gezondheid wordt verbonden met het versterken van het zelfbeeld. Dat is in therapie zeker belangrijk, maar het perspectief blijft individualistisch en paradoxaal genoeg ook prestatiegericht. Maakbaarheid staat centraal: jezelf aanvaarden moet je zelf doen, al dan niet met behulp van mindfulness. Maar waarom”, zegt iemand in onze jongereneditie, is de zoektocht zo zwaar … dat ik de zwaarte soms niet meer wil?

Weerbaarheid en verbinding

De eerste communies zijn weer in het land. Het is fantastisch de kinderen enthousiast te horen zingen en vertellen over Jezus als hun herder en grote vriend. Dat die figuur en die Bijbelse beelden hen zo fascineren, heeft alles te maken met het zoeken van kinderen naar een veilige hechting. Die krijgen ze natuurlijk – als het goed gaat – van hun ouders. Maar in hun beleving verruimt Jezus die hechting naar een warme en betrouwbare wereld. Bij vormelingen wordt het al wat lastiger. Toch is het vormsel voor veel jongeren een bijzondere ervaring. Meter en peter die een hand op hun schouder leggen, in de zalving de Geest van Jezus meekrijgen op hun levenstocht: het doet hun iets. Daarna verdwijnt die religieuze kadering bij de meeste jongeren.

Jammer, want steeds meer studies tonen aan dat religie en zingeving een cruciale rol spelen in de ontwikkeling.

Daar aandacht aan blijven geven is een voorwaarde voor mentale gezondheid. Onderzoek laat bovendien zien dat die dimensie weerbaarheid versterkt en helpt meer verbinding te zoeken met anderen, zichzelf en het/de o/Overstijgende.

Bron

Opnieuw naar onze jongereneditie: het valt op dat de jongeren die daar getuigden, de liefde van God ontdekten als ankerpunt van zelfaanvaarding en zingeving. Jezelf graag zien begint bij anderen die je liefde geven. Zelfliefde is geen prestatie, maar een geschenk dat je krijgt. Bernardus van Clairvaux vergeleek zelfaanvaarding met een waterbekken dat volstroomt vooraleer het kan overstromen.

Je moet je met liefde laten ‘vullen’ om die door te kunnen geven.

Voor Bernardus is die bron de goddelijke liefde. Dat is een opsteker voor christenen. Maar meteen ook een enorme prikkel: hoe kunnen we het zingevend potentieel van geloof dienstbaar maken aan de zoektocht van jongeren? Met welke benadering, catechese, godsdienstonderwijs, rituelen … kunnen we jongeren aanspreken? De traditionele wegen werken niet of nauwelijks. Die vragen vereisen creatief zoeken naar nieuwe en ongebaande wegen. 

• Dit Standpunt van hoofdredacteur Johan Van der Vloet verschijnt in Tertio nr. 1.214 van morgen woensdag 17 mei 2023.
• Voor een gratis proefnummer van of een aboonement op Tertio.