Hoe het LEGO©-blokje ontstond uit een gedreven geloof

Het LEGO©-blokje is een van de meest populaire speelgoedstukken en dat wereldwijd. Geschat wordt dat er sinds het ontstaan van het blokje (het gebruikte materiaal is kleurig Acrylonitril-butadieen-styreen) er wereldwijd zo’n 400 miljard van verkocht zijn. Weinig geweten is dat het succesvolle Deense product diep-christelijke wortels heeft.

Piëtisme

De stichtende familie van het LEGO-bedrijf en veel van zijn werknemers in het dorp Billund in Midden-Jutland waren immers aanhangers van een piëtistische beweging binnen de lutherse Deense Kerk, de Kirkelig Forening for den Indre Mission i Danmark (de ‘Innerlijke Missie’). De beweging was invloedrijk op het gebied van bestrijding van alcoholisme en verschillende sociale initiatieven in plattelandsgemeenschappen. Veel arme mensen vonden in de beweging een gemeenschap waar ze op gelijke voet konden staan met de meer rijke leden van de samenleving, aangezien het de nadruk legde op christelijke gemeenschap door middel van een verscheidenheid aan groepsactiviteiten. Als beweging binnen de Deense protestantse Kerk heeft ze de uitstroom van kerkleden naar charismatische vrije kerken en sekten gestopt.

De beweging vond vooral aanhang in Jutland, het grote schiereiland in het westen van Denemarken. Ole Kirk Christiansen (1891–1958) was een schrijnwerker in Billund, in het midden van Jutland. Rond 1930 was het ‘een godvergeten gat’, vandaag het centrum van een wereldbedrijf annex pretpark.  Ole Kirk en zijn vrouw waren zeer gelovig en erg open en eerlijk over hun geloof. In essentie geloofden leden van de Innerlijke Missie dat de mens van nature zondig is. Alleen door Gods wil te begrijpen en zijn hulp te aanvaarden kunnen we worden verlost en een aanvaardbaar leven leiden. Het leven van Ole Kirk werd zowel gekenmerkt door zijn onwrikbare geloof als door zijn grote zin voor humor.

Geloof als reddingsboei

„Tot zijn sterfdag was mijn opa ervan overtuigd dat hij zonder de hulp van God nooit het speelgoed bedacht en LEGO opgericht zou hebben”, vertelde kleinzoon Kjeld. In 1932 begon Christiansen in Billund met het vervaardigen van houten speelgoed. Hij startte met onder meer populaire houten jojo’s en er ontwikkelde zich een heus bedrijfje. Ole Kirk zag het succes als een teken van boven. Maar de beurscrash en de plotse dood van zijn vrouw na een miskraam in september 1932 was een zware klap voor hem. Opnieuw bleek het geloof een reddingsboei. „Je moet veel bidden, bidden om bestellingen, bidden dat je kunt leveren, en bidden dat je betaald krijgt”, zei Ole Kirk later in een interview. In 1935 kreeg het houtbewerkingsbedrijf en de speelgoedfabriek een nieuwe naam. Er waren twee opties, LEGIO en LEGO, en die waren afkomstig van de baas zelf. LEGO is de samentrekking van twee Deense woorden ‘leg’ en ‘godt’, speel en goed. Ondanks liquiditeitsproblemen begon de fabriek meer en meer te gelijken op het visioen dat Ole Kirk als van God beschouwde.

Hoe onwankelbaar zijn geloof ook was, als ondernemer nam Christiansen gedurfde beslissingen. In 1946 besloot hij over te schakelen op de productie van speelgoed in plastic. Een nieuw materiaal. Het eerste model bouwsteentjes verscheen op de markt.

In 1951 stapte zoon Godtfred (1920-1995) mee in het bedrijf en hij moderniseerde het snel in Amerikaanse geest. Tot aan Ole Kirks overlijden in 1958 en nog een tijd daarna speelde geloof hoe dan ook een belangrijke rol in het bedrijf. Halverwege de jaren 1950 was het christelijk geloof steevast een onderwerp van gesprek bij elke sollicitatieprocedure. In 1952 voerde Ole Kirk een regelmatige ochtendkerkdienst in, die evenwel niet verplicht was. Zeventig of tachtig werknemers kwamen gedurende twintig minuten samen om te luisteren naar een bijbellezing en samen enkele kerkliederen te zingen. Begin jaren 1960 maakte de allereerste personeelschef er een eind aan. Maar ook tijdens zogeheten Goed om te weten-bijeenkomsten, mondelinge mededelingen van de directie, werden er kerkhymnen gezongen.

Filantropie

De secularisatie van het bedrijf gebeurde vreemd genoeg door de theoloog en predikant Gustav A. Højlund, die aangeworven werd als eerste zelfstandige personeelschef om vanuit sociaal-christelijk perspectief te ondernemen.

LEGO telt momenteel meer dan 20.000 werknemers en is vandaag voor 75 procent eigendom van de familiale holding en voor 25 procent in handen van LEGO Foundation, dat zich inzet voor filantropie. Alles valt dus nog steeds onder het beheer van de familie, die tot de rijkste van Denemarken wordt gerekend. Vandaag blijft men trouw aan de LEGO-spirit, die zich richt op verantwoord spelen, leren door spel en de ontwikkeling van de eigen streek.

Beelden: LEGO©-House in Billund. Stichter Ole Kirk Christiansen en zijn familie in de jaren 1920.

Lees ook: Jens Andersen, LEGO. Het verhaal van het speelgoed van de eeuw, Xander, Haarlem, 2022, 29,99 euro.