Voorzitter Compostelagenootschap: ‘Een pelgrim is een zoekende mens. Eens pelgrim, altijd pelgrim'

Dat was in 2002, het eind vanaf de Pyreneeën naar Santiago. Het maakte een enorme indruk op mij. Je hoort van nog meer mensen die naar Santiago gestapt en gefietst zijn, dat je dan een microbe te pakken krijgt. Velen willen het herdoen en herbeleven. Ik deed het opnieuw in 2004, in 2006 … Dertien of veertien keer ben ik al op weg geweest. Ondertussen heb ik 7.500 km in de benen. Meestal heb ik in Spanje gelopen. Eén keer ben ik thuis vertrokken tot Vézelay, maar ik heb de hele camino nog niet in één stuk afgelegd. Drie maanden van huis zijn, is niet evident, zeker toen niet, met drie opgroeiende kinderen in huis. Maar ooit zou ik het willen doen.

Intussen ben je al drie jaar voorzitter van het Vlaams Compostelagenootschap. Hoe werken jullie?

We zijn een volledige vrijwilligersorganisatie. Naast het bestuur met zijn zeven leden en enkele aspirant-bestuursleden die proeven van onze werking hebben we acht regionale afdelingen die autonoom initiatieven kunnen nemen zoals wandelingen of lezingen organiseren. Onze voornaamste taak is mensen en kandidaat-pelgrims te informeren. Je vindt veel informatie op internet, maar dat moet je vaak met een korrel zout nemen. Elk jaar houden we ook vijf infodagen in een van onze regio’s. Die dagen kennen veel succes, met 80 tot 150 aanwezigen. Elke zaterdag houden we in ons secretariaat in Mechelen een info-punt. Daar komen veel mensen op af. Zij kunnen aan onze aanwezige informanten al hun vragen stellen. We mogen trouwens ‘onze pollekes kussen’ dat onze vrijwilligers zo hard werken. Ongeveer 240 vrijwilligers, van wie een 100-tal de via-paden controleert en onderhoudt (de route managers), zijn actief in werkgroepen. Die houden zich onder meer bezig met de ledenadministratie, de hospitalero’s die instaan voor het onthaal van de pelgrims, het infopunt, het pelgrimskoor enzovoort.

Jullie werken met families in plaats van individuele leden?

We hebben meer dan 2.800 families als lid, en dat stijgt nog altijd. Als we de koppen tellen, zitten we aan ruim 4.000 leden.

Hoe verklaar je die toename?

Na de coronaperiode zag je in 2022 een gigantische stijging van het aantal mensen dat in Santiago was toegekomen. Het leek een inhaalbeweging, maar vorig jaar zette die stijging zich door. Ik denk dat er veel nood is aan vertraging, aan reflectie en zich kunnen deconnecteren, zeker bij de jongere mensen. De maatschappij is zeer veeleisend, het aantal burn-outs lijkt wel een epidemie. Wandelend kunnen mensen alles eens op een rijtje zetten en even ‘stilstaan’ bij wat belangrijk is in hun leven. Veel mensen lopen of fietsen de camino ook op een keerpunt in hun leven: jongeren die voor een studiekeuze staan, mensen die een moeilijke periode verwerken, gepensioneerden die al te lang gewacht hebben, maar ook mensen die het doen uit dankbaarheid voor bijvoorbeeld een genezing. Vroeger vonden mensen troost en een klankbord in de Kerk. Dat is voor velen weggevallen.

Merk je een evolutie in het profiel van de geïnteresseerde?

Door de privacywetgeving mogen we geen persoonlijke data verzamelen, maar we zien dat er heel veel online wordt opgezocht. Toch is er nog veel nood aan persoonlijk contact. Als mensen een persoonlijke vraag stellen, antwoordt die computer niet, hé (lacht). We staan voor iedereen open, zonder onderscheid van leeftijd en gezindheid. Of je nu minister of poetsvrouw bent, dat speelt geen rol. Je bent pelgrim en lid van de pelgrimfamilie.

Je hoeft dus ook niet gepensioneerd te zijn om te pelgrimeren?

Wat is een echte pelgrim? Je kan daar geen etiket op plakken. Pelgrim word je. En, zoals men zegt: eens pelgrim, altijd pelgrim. Een pelgrim is een zoekende mens. Het is de intentie die telt, niet de manier waarop iemand pelgrimeert. Bij aankomst in Santiago krijg je een soort getuigschrift als je minstens 100 km gewandeld of 200 km gefietst hebt. Honderd kilometer in vijf dagen afleggen, is voor sommigen een hele prestatie. Niet iedereen kan ook zomaar drie maanden van thuis weg zijn. Maar ben je een mindere pelgrim omdat je maar veertien dagen kan stappen? Daar hoeft niemand anders over te oordelen.

Pelgrimeren is een spirituele ervaring, al vertrekt het merendeel met niet-religieuze motieven, zei je ooit.

Het is een afspiegeling van onze maatschappij. We moeten daar niet flauw over doen. Hoeveel mensen gaan ’s zondags nog naar de kerk? Mensen zijn misschien wel christelijk opgevoed, maar niet kerkelijk meer, of voelen zich minder verbonden met de Kerk. Sommigen beschouwen het als een sportieve prestatie. Maar ook zij worden wandelend of fietsend geconfronteerd met spirituele ervaringen. Spiritualiteit is ruimer dan religie alleen.

Jullie hebben ook een werkgroep spiritualiteit. Wat doet die precies?

De werkgroep organiseert drie momenten per jaar: de pelgrimszegen in maart aan het begin van het seizoen in de Sint-Romboutskathedraal van Mechelen; het Jacobsfeest op 25 juli, de feestdag van Sint-Jacob; en de terugkomdag in het najaar voor hen die de camino hebben afgelegd. Dat verloopt in samenwerking met de afdeling waar het evenement plaatsheeft. Op onze website vind je ook een bezinningstekst, een gedicht, een quote om over te reflecteren en in onze nieuwsbrief een spiritueel hoofdstukje. Veel mensen denken nog altijd verkeerdelijk dat het Genootschap een louter katholieke aangelegenheid is. We zijn wel ontstaan uit de christelijke inspiratie, maar de maatschappij is inmiddels behoorlijk veranderd. We willen breder zijn en openstaan voor alle gezindten, zonder onze roots te verloochenen. Die bron willen we behouden.

Heb je zelf op je tochten al zo’n uniek spiritueel moment beleefd?

Ik kan er veel noemen. Meestal stap ik alleen. In 2021 heb ik de Camino Olvidado, de ‘vergeten Camino’ afgewandeld, een oude route ten noorden van de klassieke Camino Francès. 500 km lang zag ik geen andere pelgrim. Je loopt door de bergen. Als je dan boven staat, en je kijkt 360 graden in het rond … Die weidse, machtige natuur, die bergen! Daar word je stil van. Je voelt je een speldenkopje. Een onwaarschijnlijke ervaring. Men zegt weleens dat mensen op hun camino een ‘engel’ tegenkomen. Niet een engel zoals Jan Van Eyck die schilderde, maar iemand die je plots uit het niets komt helpen in een moeilijke situatie, of een hospitalero die je vriendelijk ontvangt, of een vreemde die je in vertrouwen neemt. Dat blijft je bij.

Wat zijn jullie plannen voor 2024 en de komende jaren?

We zijn onze gidsen met de pelgrimswegen of Via’s in Vlaanderen aan het herwerken. In de mate van het mogelijke nemen we historische pelgrimswegen als basis om onze Via’s uit te stippelen. Zo hebben we drie nieuwe wegen ontwikkeld: Via Brugensis, Via Yprensis en Via Lovaniensis, een verbinding tussen de Via Brabantica en de Via Monastica. Er is een nieuwe gids van de Via Tenera langs de Dender en een herwerking van het boekje over de Via Scaldea. Die boekjes helpen mensen om al  in eigen land van een pelgrimsweg te proeven. We zijn er best trots op, want het is een gigantisch werk. Nog een taak is het omzetten van onze website naar gebruiksvriendelijke versie voor de smartphone. Ik hoop alvast op het huidig elan te kunnen voortdoen en voldoende vrijwilligers te vinden die zich langdurig willen engageren.