Pater Jan Hanssens in Haïti: ‘Eerst veiligheid, dan verkiezingen’

Gealarmeerd door de berichten van het toenemende geweld en zelfs machtsovername door gewapende gangs in de hoofdstad Port-au-Prince, nemen we contact op met uit Gullegem afkomstige scheutist Jan Hanssens. Ontvoeringen, ook van religieuzen en kerkpersoneel, zijn schering en inslag. Hoe beleeft hij de situatie ter plaatse? Op het persoonlijke vlak kan hij ons geruststellen: ‘Wij wonen niet in het deel van de stad waar de meeste onrust is. In het stadscentrum, op en rond de luchthaven is veel ganggeweld. Al enkele weken is de hoofdstad praktisch helemaal afgesneden van de rest van het land. De situatie wordt almaar dramatischer.’

Hanssen schetst de context: ‘De huidige crisis begon met de moord op de laatste president, Jovenel Moïse, ruim twee jaar geleden. Ariel Henry greep de macht en schreef nog steeds geen nieuwe verkiezingen uit. Sindsdien nam het geweld en de macht van gewapende groepen spectaculair toe. Volksprotesten worden hardhandig de kop ingedrukt.’

Het IOM spreekt van ruim 200.000 interne vluchtelingen, zeker 100.000 beroepsmensen hebben het land verlaten in het kader van het plan-Biden. In 2023 vonden er 5.000 moorden plaats. De inflatie liep op tot 40%.

Gewapende bendes zoeken de steun van de bevolking door totaal afwezige overheidsdiensten te compenseren. Intussen maken ze zich schuldig aan vele misdadige praktijken, van diefstal over verkrachtingen tot moorden en ook deportaties. ‘Als de bevolking niet alert blijft, brengen de volgende verkiezingen een bendelid aan het hoofd van het land’, vreest pater Hanssens. Maar dat er vroeg of laat verkiezingen moeten komen, staat als een paal boven water. ‘Overgangsperiodes mogen niet aanslepen. Ariel Henry heeft geen legitimiteit. Helaas blijft de internationale gemeenschap hem steunen.’

Dieper liggende oorzaken

Waar komt het extreme bendegeweld vandaan? ‘Dat dateert al van onder dictator François Duvalier, alias Papa Doc. Met de hulp van de Verenigde Staten bleef hij tot aan zijn dood in 1971 in het zadel om dan opgevolgd te worden door zijn al even dictatoriale zoon, bijgenaamd Baby Doc. Duvalier had een brute privémilitie, waarvan varianten tot op vandaag voortbestaan. De gangs gaan daar gedeeltelijk op terug.’

Haïti is een van de armste landen ter wereld. Hoe komt het dat dit land het zoveel slechter doet dan zijn buur de Dominicaanse Republiek, waarmee het samen één eiland vormt? Daarvoor verwijst Hanssens naar de koloniale geschiedenis, de eeuwenlange ervaring van slavernij en de ongelijke machtsverhoudingen die door opeenvolgende regeringen altijd keurig in stand gehouden werden.

Rol van de Kerk

De Haïtiaanse bisschoppen pleitten al herhaaldelijk voor het herstel van de veiligheid in Haïti en sloten zich in een recente verklaring aan bij de oproep aan premier Ariel om af te treden ‘in het belang van de natie’, terwijl ze de Haïtianen opriepen niet toe te geven aan geweld.

‘De grote meerderheid van de bevolking wil dat de premier aftreedt’, meent Hanssens. ‘Het akkoord met Kenia om politiemensen te sturen en de orde te herstellen, is nu getekend. Het is niet zeker of de mensen daarvoor openstaan, maar ze willen zeker vrede en stabiliteit, om hun werk weer te kunnen doen. En dan moeten er dringend verkiezingen worden georganiseerd.’ De Kerk is van haar kant alvast geëngageerd om mensen bijeen te brengen en de hoop te voeden dat een andere toekomst mogelijk is.

We hebben al veel meegemaakt in Haïti. Het belangrijkste is dat we blijven geloven dat het anders kan. Jan Hanssens

Kerkpersoneel niet gespaard

Op 23 februari werden 6 broeders van het Heilig Hart ontvoerd in de hoofdstad. De broeders waren op weg naar de Jean XXIII-school in het centrum van Port-au-Prince, de enige school die nog open was in dat risicogebied. Op dezelfde dag werd ook een priester ontvoerd die net de mis had opgedragen in de kapel van Onze-Lieve-Vrouw van Fatima in de wijk Bicentenaire. Onlangs werden ook drie zusters van Cluny ontvoerd en in januari zes zusters van Sint Anna. Zij zijn ondertussen wel weer vrijgelaten, net als de priester. 

Op 28 januari verwondde een bomexplosie dan weer bisschop Pierre-André Dumas, vicevoorzitter van de Haïtiaanse Bisschoppenconferentie. Hij moest een operatie ondergaan en werd overgebracht naar een ziekenhuis in Miami, Florida. In totaal werden in januari meer dan 1000 mensen gedood, gewond of ontvoerd. Het was volgens de VN de bloedigste maand in meer dan twee jaar.